Page 39 - TÜRK İSLAM SANATI 11

İslam Sanatının Başlangıç Evresi

Halife Mütevekkil tarafından 860-861 yıllarında Samarra şehrinin kuzeyinde yaptırılan Ebu
Dülef Camii, Samarra Ulu Camii’nden daha küçük olarak inşa edilmiştir. Samarra Camii’nden
farklı olarak eserin iç kısmında tuğla, dış kısmında ise kerpiç malzeme kullanılmıştır. Duvarları
köşelerde kulelerle desteklenmiştir. Eserin mihrabına denk gelen orta kısımdaki sahın diğerlerin-
den yüksek olarak yapılmıştır. Eserin 10 m dışında, Samarra Ulu Camii minaresi ile aynı tarzda
yapılan fakat ondan daha küçük malviyeli minaresi bulunmaktadır. Bu caminin en büyük özelliği
çatıyı desteklemek için yapılan revaklardaki sivri kemerlerdir.
İslam sanatının bilinen yapı türlerinden olan türbeler; halifeler, komutanlar, saraya mensup
kişiler ve din adamları için yapılan mezar anıtlarıdır. İslam tarihinde bilinen ilk türbe Halife
Muntasır adına 861-862 yıllarında yaptırılan Kubbetü-s Süleybiye’dir. İç içe iki sekizgen ve
ortada merkezi kubbeli olarak yapılan eser revaklarla çevrilmiş olup 19 metre çapındadır.
Tuğladan yapılmış olan giriş kapısı geometrik şekillerle süslenmiştir.

Emevi ve Abbasi Sanatlarının Karşılaştırması

Devlet Emeviler (661-750) Abbasiler (750-1258)

Başkent Şam Bağdat

Etkilendiği Bizans ve Helenistik Türk, Sasani ve Mezopotamya
Kültürler

Plan Camilerde Transept plan kullanmışlardır. Kûfe plan kullanmışlardır.

1. At nalı, yuvarlak ve dilimli kemer 1. Sivri kemer kullanılmıştır.
kullanılmıştır. 2. Minareler, yükseldikçe daralan içi dolu
2. Minareleri kare planlıdır. bir gövdenin etrafında bir rampanın
3. Halifeler saraylarına defnedilmiştir. dolanması ile meydana gelen malviya
4. Sütun başlıkları çok çeşitli olup büyük tipindedir.
Mimari kısmı Hristiyan ve Roma eserlerinden 3. Eserlerindeki laleyi hatırlatan başlıklar
devşirmedir. bulunmaktadır.
5. Saraylarını şehir dışına yapmışlardır. 4. Bağdat ve Samarra şehirleri kurulmuştur.
6. Camilerde kubbe kullanılmıştır. 5. Saraylarını şehirlerin merkezinde
yapmışlardır.
6. Kubbe kullanılmamıştır.

Kullanılan Taş Kerpiç tuğla
malzeme

1. Emevi yapılarında süslemeler 1. Bitkisel şekiller olduğu gibi değil us-
tabiatçı bir karakter arz eder. luplaştırılarak resmedilmiş, geometrik
2. Saraylarda insan ve hayvan figürlerine ve hayali motifler kullanılmıştır.
fazla yer verilmiştir. 2. İnsan figürüne fazla yer verilmemiştir.
Süsleme 3. Mozaik ve fresko süslemeler görülmek- 3. Tuğla ve alçı süsleme tercih edilmiş
tedir. 4. Türklerde görülen eğri kesim tekniği
4. Süsleme, eserlerin hem iç hem de kullanılmıştır.
dışında kullanılmıştır. 5. Süsleme sadece dış yüzeylerde tercih
edilmiştir.

36