Page 36 - TÜRK İSLAM SANATI TARİHİ 11

2. ÜNİTE
b. İslam Sanatının Oluşumunda Farklı Uygarlıkların Etkisi
İslam sanatı Hz. Muhammed’in 622 yılında Mekke’den Medine’ye hicreti ile başlamak-
tadır. Hicretten on yıl sonra bütün Arabistan Yarımadası fethedilmiş ve Müslümanlara
dünyanın kapıları açılmıştır. Arap Yarımadası’ndan sonra Suriye (636), Irak (636), Mısır
(640-641) ve İran (642) alınmıştır. Dört Halife, Emeviler ve Abbasiler Dönemi’nde İslam
orduları, çok kısa bir zamanda bir taraftan Türkistan’a diğer taraftan Hindistan sınır-
larına kadar ilerlemiştir. Fetih hareketlerine devam eden Müslümanlar, bütün Kuzey
Afrika’yı fethederek Cebelitarık Boğazı’nı aşmış ve 711 yılında İspanya’ya geçmiştir. İler-
lemeye devam eden İslam orduları, Fransa’nın güneyine kadar ulaşmıştır. Bu dönemde
İslam toprakları batıda Atlas Okyanusu, doğuda Orta Asya ve Çin, kuzeyde Karadeniz
ve Kafkaslar, güneyde ise Yemen’e kadar genişlemiştir ( Harita 2.1).

ORTA ASYA
ROMA-BİZANS KÜLTÜRÜ
TÜRK KÜLTÜRÜ

Mezopotamya
K
İRAN KÜLTÜRÜ
K
D
B Hindistan
B D
G
MISIR KÜLTÜRÜ
G
Harita 2.1 : İslamiyet’in ortaya çıktığı dönemdeki kültürler
İslamiyet’in yayıldığı bu geniş coğrafya hem İslam öncesi hem de İslamiyet’in ortaya
çıktığı dönemdeki pek çok kültüre ev sahipliği yapmıştır. Kadim dünyanın en eski kül-
tür havzalarına sahip olan bu coğrafyada Mezopotamya ve Nil havzaları mevcuttur. Bu
iki medeniyet havzasının birikiminin yanı sıra Yunan, Helenistik, Roma, Bizans, Pers, Sa-
sani, Hint, Çin ve Orta Asya kültür ve medeniyetleri İslam sanatının gelişmesinde etkili
olmuştur. Müslümanlar, sahip oldukları yeni dinlerinin öğretileriyle hayatı ve varlık âle-
mini yeniden tanımlamaya çalışırken sanatı da yeniden tanımlamaya ve yorumlamaya
başlamışlardır. Müslümanların sanat anlayışlarındaki değişim ve dönüşümde, doğal
etkenlerin yanı sıra sonradan Müslüman olan milletlerin İslam dinîni kabul etmeden
önceki kültür ve sanat anlayışları ile fethedilen ya da komşu olan milletlerin kültür ve
sanat anlayışları etkili olmuştur. Müslümanlar fethettikleri topraklardan zengin kültürel
mirası devralmış, bunu kendi ihtiyaç ve anlayışına göre biçimlendirip anlamlandırmış
ve bugünkü muhteşem sanat eserlerini ortaya koymuşlardır.

İslam dünyasında gelişen sanat, ilk dönemlerinde Roma ve Bizans uygarlıkları vasıtası
ile Antik Yunan ve onun uzantısı olan Helenistik Dönem sanatından etkilenmiştir. Bu
dönemde resimli fen bilimleri kitapları başta olmak üzere Antik Yunan bilim dünyasın-
da etkili olan bilim kitapları Arapçaya çevrilmiştir. Antik Yunan Dönemi’ne ait bilimsel
kitapların özellikle VII ve VIII. yüzyıllarda bilim insanları tarafından Arapçaya çevrilmesi
ile İslam dünyasında bilimsel çalışmalar hızlı bir gelişme göstermiş, bu dönem düşün-
ce sisteminin İslam dünyasına yayılmasını sağlamıştır.
İslam sanatının oluşmasını etkileyen diğer önemli uygarlık Roma uygarlığıdır. Sanatsal
anlamda Yunan uygarlığının devamı olan Roma uygarlığı, bu uygarlığın birikimlerini
Orta Çağ’a taşımıştır. Yunan kültürü ile İslam kültürü arasında köprü görevi üstlenen
Roma uygarlığında felsefe, mekanik, tıp ve mimarlık oldukça gelişmiş; İslam medeniye-
ti mimari başta olmak üzere farklı alanlarda Roma uygarlığından etkilenmiştir. VIII ve IX.

34