Page 36 - TÜRK İSLAM SANATI 11

2. ÜNİTE

Kudüs’te 691 yılında Halife Abdülmelik Dönemi’nde yaptırılan Kubbetü-s Sahra
aslında bir ziyaretgâhtır. Eser Hz. Muhammed’in Miraç’a çıktığı yer olarak kabul edilen
kutsal kaya üzerine inşa edilmiştir. İslam sanatı içerisinde eşsiz bir yere sahip olan eserde
dört adet taç kapı bulunmakta ve bu kapılar dört yana açılmaktadır. Bu şekilde yapının
dünyanın merkezine konumlandırıldığı düşünülmüştür. Yapıda merkeze oturan yirmi metre
çapında bir kubbe bulunmaktadır. Yuvarlak kasnak üzerine yerleştirilen kubbenin yapıyı
çevreleyen sekizgen üzerine oturtulmasıyla eser kendine has bir özellik kazanmıştır.
Dışardan sekizgen planlı bir görünüme sahip olan yapının iç kısmındaki ikinci bir sekizgeni
sütun ve kemerler oluşturmuş, böylece yapının iç kısmı daire şeklini almıştır. Yapının kubbesi
altın yaldızlı bakır levhalarla kaplanmış, İslam mimarisinin gücünü simgeleyen parlaklık bu
yapıda kendini göstermiştir.
Mozaikler altın zeminli yeşil ve sarı renkli olarak tasarlanmıştır. Süslemeler, özellikle
kubbe kasnağı ve kemerler arasındaki üçgenlerde yoğun olarak kendini göstermektedir.
Kubbe kasnağının iç kısmında zengin mozaik süslemeler dikkat çekmektedir. Bu mozaikler
mücevher ve çiçek taşları şeklinde stilize edilerek zenginleştirilmiş asma yaprağı şeklindeki
süslemelerden oluşmaktadır. Osmanlı Dönemi’nde bu mozaiklerin yerine zengin çini süsle-
meler kullanılmıştır (Görsel 2.7). Zengin çini süslemelerin bulunduğu kitabe kuşaklarına
Kuran'ı Kerim'den ayetler yazılmıştır.

Görsel 2.7: Sekizgen geometrik planı ve altın sarısı kubbesi ile
Kubbetü-s Sahra, Kudüs
Emevi halifeleri, saraylarını genellikle gözlerden uzak olan çöllerde yapmayı tercih
etmişlerdir. Bu saraylardan biri de Ürdün’de, Amman’ın doğusunda çölde inşa edilen
Kusayr-ı Amra’dır. 8. yüzyılda Halife Velid tarafından av ve hamam kasrı (köşk) olarak
yapılan sarayın etrafı yüksek surlarla çevrilmiştir. İki bölümden oluşan sarayın birinci
bölümü, üç sahınlı kabul salonu ile tonozla örtülü hamam kısmından meydana gelmektedir.
Sarayın dış cepheleri tamamen kesme taştan yapılmış olup zemin kısımları ise mermerden
yapılmıştır.
Süslemeleri ile dikkat çeken sarayın duvar, tonoz ve kemerlerinde freskolar bulunurken
mermer kaplı zeminlerde ise mozaik süslemeler yer almaktadır. Fresko ve mozaikler genel-
likle av, hamam, günlük yaşam ile halifeyi tahtında oturur vaziyette gösteren sahnelerden
oluşmaktadır. Özellikle salon duvarlarındaki freskolarda beyaz, yeşil, kahverengi ve mavi
renkler kullanılmıştır.

33