Page 35 - TÜRK İSLAM SANATI TARİHİ 11

İSLAM SANATININ OLUŞUMU VE ERKEN İSLAM SANATI

İslam dinîne göre sanatı ortaya çıkaran bütün güzelliklerin kaynağı Allah’tır. Allah’ın
sıfatlarından biri “güzel” anlamına gelen “cemal”dir. İnsanın en güzel biçimde yaratılıp
üstün yeteneklerle donatılması onun güzellikleri kavramasını, bunlardan zevk almasını
ve güzel eserler ortaya koymasını sağlar. Kur’an’da da belirtildiği üzere en büyük sanatkâr
Allah’tır. Kur’an-ı Kerim’de güzel ve güzellik ile ilgili ayetler bulunmaktadır. “Biz gerçekten
insanı en güzel bir biçimde yarattık.” denilmiştir (Tîn Suresi/4). “Sen dağları görürsün de
onları yerinde durur sanırsın. Oysa onlar bulutların yürümesi gibi yürümektedirler. Bu,
her şeyi güzel ve sağlam yapan Allah’ın sanatıdır.” (Neml Suresi/88). İslam dinînin sanata
bakışını Hz. Muhammed sözlerinde şu şekilde belirtmiştir: “Allah güzeldir, güzeli sever.”
(Müslim, İman, 147),” “Allah her şeyde zarafeti emretmiştir.” (Dâvûd, Edâhî.11)

İslam sanatının ağırlık merkezini mescitler ve camiler oluşturmaktadır. Müslümanlar
camilerini, İslam’ın tevhid/birlik inancının hayata geçtiği mekânlar olarak saymışlardır.
Camiler, Müslümanların fark gözetmeksizin eşitlik ruhu içinde omuz omuza, bir araya
geldiği İslam toplumunda cemaat ve birlik ruhunun güçlendiği yerlerdir. Özellikle
camilerin iç kısımlarında bulunan kubbeler, mihrap ve minberler, pencere kenarları
insanları dinî hayata teşvik eden yazılarla süslenmiştir. Camilerin girişinde yer alan
taç kapılar ise ayet ve hadislerin çeşitli şekillerde yazılması ile oluşan süslemelerle
bezenmiştir. Ayrıca bahsedilen bölümlerde geometrik ve bitkisel ağırlıklı süslemeler
yapan Müslüman sanatçılar, cami mimarisinde tüm hünerlerini göstermişlerdir.

METİN ANALİZİ
Aşağıda İslam sanatının oluşumu, İslam dünyasında gelişen sanat dalları ve bu sanat
dallarının gelişme nedenleri ile ilgili metin verilmiştir. Metni okuyunuz ve soruları
cevaplayınız.

‘‘Hristiyanlıkta resim ve heykelin kiliseye girişi sonucu oluşan sanatsal gelişme, değişik açıdan İslam
coğrafyasında da mevcuttur. Özellikle canlı resmi yapmanın yasak olduğu, heykelin müsaade
edilmediği İslamiyet’te Müslüman sanatçılar arasında soyut resim diyebile ceğimiz, hüsnü hat,
tezhip, ebru, minyatür gibi sanatlar revaç bulmuş ve gelişmiştir. Bu sanat dallarından özellikle
hüsn-i hat, cami süslemelerinde kullanılmış; ayet ve hadislerin güzel yazı sanatı ile yazılması
sonucu pek çok ayet ve hadis, onlarca çeşit yazı türü ile yazılmış ve evlerde bir sanat eseri
olarak duvarları süslemiştir. Yine özellikle kitap ciltlerinin iç sayfalarında kullanılmak üzere ebru
kâğıtlarının üretilmesi, ebru sanatının ilgi görmesini sağlamıştır. İslam bilginleri özellikle iki boyutlu
ve göl gesi olmayan minyatür resimlerine herhangi bir itiraz etmedikleri için Müslüman sanatçılar
birtakım olayları resmederken minyatür kullanmışlardır. Bu konuda başlı başına minyatür kitapları
oluşmuş ve özellikle padişahların divan, av partileri, şehzadelerin eğitimi, savaşlar ve Müslümanlar
arasındaki önemli sosyal olaylar, minyatür sanatı ile anlatılmış ve zaman zaman padişahlara
sunulmak üzere müstakil minyatür kitapları da oluşturulmuştur. Tezhipte de doğada bulunan
çeşitli bitki ve hayvanların figürleştirilerek motifler hâlinde uygulanması benimsenmiştir. Burada
tıpkı minyatür sanatında olduğu gibi, nesnenin gölge oluşturmayacak şekilde resmedilmesine
özen gösterilmiştir”.

Mustafa YILDIRIM, 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum “İlk Dönem İslam Sanatının Oluşumu”, Cilt 4, Sayı
10, Bahar 2015 s. 61

1. İslam dünyasında gelişen sanat dalları ve gelişme nedenleri nelerdir?

2. İslam sanatının soyut alanda gelişmesinin nedenleri neler olabilir? Açıklayınız.

33