Page 41 - TÜRK İSLAM SANATI TARİHİ 11

İSLAM SANATININ OLUŞUMU VE ERKEN İSLAM SANATI

Bağdat iç içe geçmiş sur duvarları ile büyük boyutlu kale görünümü vermektedir.
Yüksek kulelerle desteklenen surlar en dıştan içi su doldurulmuş hendek ile çev-
rilmiştir. Şehrin merkezini oluşturan cami ve dârü’l imara’nın bulunduğu bölüm
güvenlik amacıyla ayrı bir sur ile çevrilmiştir. Şehrin surlarında dört yöne açılan
dört kapı bulunmaktadır. Bu kapılar Kûfe, Basra, Şam ve Horasan kapılarıdır.
Samarra Bağdat’ın yaklaşık 100 km kadar kuzeyine Dicle Nehri’nin doğu kıyısın-
da, 836 yılında Halife Mu’tasım tarafından kurulmuştur. Samarra’nın kuruluşunda
Türklerin etkisi fazla olmuş, Orta Asya’dan gelen savaşçı Türkler burada ikâmet et-
tirilmiştir. Bağdat’ta olduğu gibi Samarra şehrinde de ciddi bir şehir planlaması
uygulanmıştır. İlk yapılan Samarra şehrinin mükemmel planı, cami ve saraylarının
mimari özellikleri Ortaçağ İslâm medeniyetinin ihtişamını, o dönemde dünyanın
en güçlü devletlerinden Abbasilerin zenginliğini ve sanata verdikleri değeri yan-
sıtması açısından önemlidir. Samarra şehri düzenli planı, geniş ve uzun cadde-
leri, dekorlu evleri, park-bahçe düzenlemeleri, spor alanları ve diğer unsurlarıyla
günümüz ölçülerinde bir şehirleşme örneğidir. Bu dönemden günümüze çok
sayıda seramik, duvar süsü, cam ve figürlü süsleme örneği kalmıştır (Görsel 2.14).

Görsel 2.14: Seramik kâse, Metropolitan
Müzesi, New York

İslam Medeniyetinin Bazı Önemli Şehirleri

Bazı şehirler, İslam sanatı ve medeniyetinin oluşması ve devam etmesinde büyük öneme
sahiptir. Bu şehirler arasında Mekke, Medine, Kudüs, Buhara, Kurtuba ve İstanbul bulun-
maktadır.
Mekke: Hz. Muhammed’in burada doğmuş olması, bünyesinde Müslümanların kıblesi
Kâbe’nin bulunması, Kur’an’ı Kerim’in buraya yakın Hira Mağarası’nda inmeye başlaması
nedeniyle tarih içinde her zaman önemli bir yere sahip olmuştur. Mekke; tarihi, dinî, sosyal,
kültürel ve ekonomik açıdan her zaman önemini korumuş; bu özellikleriyle tarih içinde her
zaman Müslüman ülkelerin dikkatinin bu bölgede olmasını sağlamıştır. Siyasî ve dinî açıdan
büyük öneme sahip Mekke ve çevresine hâkim olanlar İslam dünyasında nüfuz ve hürmet
elde etme imkânı bulmuştur.
Medine: Mekke gibi Müslümanlar tarafından saygı duyulan ve hürmet gösterilen şehirler-
dendir. Hz. Muhammed’in bu şehre hicret etmesiyle şehir Müslümanlar tarafından önemli
kabul edilmiş; Hz. Muhammed’in kabrinin bulunması, Müslümanların önemli ibadethane-
lerinden Mescid-i Nebevi’nin burada olması, İslam’ın ilk yıllarında Mekkeli Müslümanlara ev
sahipliği yapmış olması şehrin önemini artırmıştır.

39