Page 45 - TÜRK İSLAM SANATI TARİHİ 11

İSLAM SANATININ OLUŞUMU VE ERKEN İSLAM SANATI

2.3. ERKEN DÖNEM İSLAM SANATI
Hz. Muhammed ve Dört Halife Dönemi

Hz. Muhammed, 571’de dünyaya gelmiş; 610 yılında kendisine peygamberlik gelmesiyle
Mekkeli müşriklerin zulmüne uğramış; bu zulme dayanamamış ve 622’de kendisine inanan-
larla beraber Mekke’den Medine’ye hicret etmiştir. Hicret olayı; dinî, sanatsal, kültürel, bilimsel
ve sosyal anlamda İslam tarihinin dönüm noktası olmuş; Müslümanlar bu tarihi hicri takvimin
başlangıcı olarak kabul etmiştir.
632 yılında Hz. Muhammed’in vefatı ile birlikte İslam tarihinde Dört Halife Dönemi başlamış;
sırayla Hz. Ebubekir, Hz. Osman, Hz. Ömer ve Hz. Ali halifelik yapmış; 661 yılında Hz. Ali’nin
öldürülmesi ile beraber bu dönem son bulmuştur. Hz. Muhammed Dönemi’nde Arap Yarı-
madası alınmış özellikle Hz. Ömer Dönemi’nde yapılan fetihlerle devletin sınırları hızla genişle-
miş; Suriye, Filistin, Mısır ve Irak; Hz. Osman Dönemi’nde Kıbrıs ve Horasan bölgeleri alınmıştır
(Harita 2.2).

Harita 2.2: VII ve XIII. yüzyıllarda
İslam Devleti'nin haritası

Dış etkilerin görülmediği Hz. Muhammed ve Dört Halife dönemlerinde sanat ve
mimarlık faaliyetlerinde fazla varlık gösterilememiştir. Mimari açıdan sıradan ve
basit bu dönem eserlerinde fonksiyonellik ön plana çıkmış, çoğunlukla namaz
ibadeti için yapılar inşa edilmiş ve bu yapıların üstü güneşten korunmak için hurma
dalları ile kapatılmıştır. Bu dönemde gerek ekonomik gerekse ihtiyaç karşılamaya
yönelik nedenlerle eserlerde estetik kaygı dikkate alınmamıştır.
Müslümanların hem kıble si hem
hac merkezi olan Kâbe, sanatsal
açıdan fazla özellik gösterme-
mektedir (Görsel 2.17). İsmini
küp şeklindeki yapısal formun-
dan alan Kâbe’nin ilk olarak Hz.
İbrahim ve oğlu Hz. İsmail ta-
rafından yapıldığı rivayet edil-
mektedir. İlk yapıldığında taş ve
çamur malzeme kullanılan yapı-
nın üzeri açık bırakılmıştır. Kapısı
Kâbe’nin kuzeydoğu cephesine,
Müslümanlarca kutsal kabul
edilen taş ise doğu köşesine
yerleştirilmiştir. Kâbe tarihî süreç
içinde birçok kez tamir edilmiş,
günümüzdeki hâlini Osmanlı
Dönemi’nde almıştır. 1629 yı-
lında sel sonucu zarar gören Görsel 2.17: Kabe, Mekke

43