Page 64 - ÜÇ BOYUTLU SANAT ATÖLYE 12

HEYKEL SANATINA GİRİŞ

Obje Üzerinde Ritim, Ahenk, Hareket ve Zıtlık Kavramları

Ritim, sanatta plastik elemanların değişen uyumlu tekrarıdır. Yapıtı geometrik bir düzene sokup birlik ve bü-
tünlüğü sağlamakla ritim oluşturulur. Ritim sanat yapıtına denge ve birlik etkisi kazandırır (Bigalı, 1984). Ritim,
armoniyi oluşturan en temel ögedir (Balcı, 2002).
Ahenk (uyum), genel anlamda dengeyi temsil eder. Sanat eserlerinde parçalarla bütün arasındaki uyuma ar-
moni denir. Genel olarak uyum, bir bütünü oluşturan parçalar arasındaki ilgi, yapı ve etki özellikleri açısından bir-
birlerine uygun olması, birbirlerine aykırılık göstermemesidir. Kompozisyonda parçalar arasındaki ilişkide uyum
(armoni) yoksa bütünlüğü sağlayan bir düzenleme gerçekleşemez (Balcı-Say, 2005).
Sanatta hareket, görsel ve zihinsel algılamaların sanat nesnesine aktarımıdır. Tasarımda estetik içeriği olan
‘‘görsel hareket’’ diye adlandırılan etki ve algılamalar vardır. “Nesne ve varlıkların fiziksel strüktürlerine göre deği-
şen doku-form-kontur ögeleri, ışık enerjisine bağlı olarak farklı farklı etki ve titreşimler yaratırlar. Bu dış faktörler
gözün görme yetisi ve zihnin algılama yeteneği ile görsel hareketin anlam ve gücünü belirler. Tasarım ögeleri ile
elde edilen bu hareket etkileri tamamen görseldir.” (Atalayer, 1994), (Görsel 1.112 ).
Hareketin olduğu yerde ‘‘yön’’ vardır. İki boyutlu resimler gibi üç boyutlu düzenlemelerde de yönler büyük
önem taşır. Yatay-dikey ( pasif veya aktif) ve ön-arka ( zıtlık oluşturma) yönleri ritim oluştururlar. Görsel sanatlarda
ritim renklerin, dokuların, motiflerin, formların, şekillerin tekrarından oluşur (Görsel 1.113).

Görsel 1.112: Serap, Katie Grinnan [Keti Gırinnan (1970)], Görsel 1.113: Palucca’nın Dans Eğrileri, Wassily Kandinsky,
2011, Hammer Müzesi, Los Angelas 1926, Almanya
Zıtlık, karşıtlık, karşıt olma, çelişki olarak ele alınmaktadır. Zıtlık yoksa hareket yoktur, süreç yoktur, varlık yok-
tur. Sanat açısından değerli görülen her yapıtta kuşkusuz çok iyi çözümlenmiş kontrast bir denge vardır. Uzun-kı-
sa, kalın-ince, dar-geniş, yuvarlak-köşeli, sert-yumuşak, mat-parlak, kuru-ıslak, hafif-ağır, siyah-beyaz vb. form
üzerinde hareketi oluştururlar. Koyu-açık-orta değerlerin yarattığı yön kontrastı, rengin yön kontrastı, yatay-dikey
parçalar, zıt kontrastlar devinimi oluştururlar (Görsel 1.114, 1.115).

Görsel 1.114: Figür, Gerardo Feldstein [Ge- Görsel 1.115: Kaşık ve Kiraz, Claes Oldenburg [Kıleys Oldınbörg (1929)],
rardo Felisteyn (1958)], 2015, Arjantin 1988, Minneapolis Heykel Bahçesi, Amerika

61