Page 31 - HALK DANSLARI VE MÜZİKLERİ

Elazığ-Harput yöresinin müzikal yapısı incelendi-
ğinde bu müziğin halk müziği, klasik Türk müziği ve
tasavvuf müziğinin bir sentezi olduğu görülür. Yöre
müziğinde kullanılan makamlar, formlar, usuller,
sazlar ve sözlü eserlerde kullanılan Divan edebiyatı
şiirleri bunu kanıtlar niteliktedir. Elazığ-Harput
yöresine ait eserlerde klasik Türk müziğinin etkileri
sıkça görülmektedir. Yöre insanının genel karakteri,
örfü, âdeti ve yaşantı anlayışı hem söz hem de müzik
olarak eserlere yansımıştır.
Gazeller, divanlar, mayalar, müstezatlar, hoyratlar,
uzun havalar, türküler, ilahiler, kasideler ve özgün
oyun havaları yöre folklorunun günümüze ulaşmış
örneklerindendir. Harput ezgilerinde, 10/8’lik usu-
lün farklı varyasyonlarının oldukça sık kullanıldığı Görsel 2.5: Davul- klarnet ekibi
görülmektedir. Bunun dışında 2/4, 3/4, 4/4, 5/8, 6/8, 6/4, 7/4, 9/8, 12/4 ve 12/8’lik usuller de vardır. Halaylar,
genellikle davul-zurna veya davul-klarnet eşliğinde oynanır (Görsel 2.5).

2.1.1. Elazığ Yöresi Halk Çalgıları

Zurna

Geçmişi çok eskilere dayanan zurna kelimesinin kökeni
”
“
Farsçadır. “Düğün, ziyafet, şenlik” anlamındaki “sur” ile “ka-
”
mış anlamındaki “nay” kelimelerinin birleşmesiyle oluşur.
Dünyanın hemen her bölgesinde çeşitli isim ve şekillerde
karşımıza çıkar. Tarihimizde en az değişikliğe uğrayan
çalgılarımızdandır. Zurna; lüle, nezik, nefes deliği, cin veya
şeytan deliği, zurna borusu, hava döndüren, avurtlak, kamış
gibi bölümlerden oluşur. Zurna yapımında en makbul ağaç
erik ağacıdır. Ayrıca gürgen, dişbudak, şimşir ve ardıç gibi
sert ağaçlar da tercih edilebilir. Yurdumuzun her yöresinde
kullanılan zurnanın yapısı bölgelerin özelliklerine göre
değişir. Zurnanın kaba zurna, orta zurna, cura zurna (zil
zurna) olmak üzere üç farklı çeşidi vardır. Kaba zurna yapı
itibariyle en büyük olan zurnadır. Boyu 50-55 cm arasında
değişmektedir. Ses aralığı diğer zurnalara göre en geniş ve
transpoze yapmaya en müsait olan zurna çeşididir. Daha
çok Trakya ve Ege yöresinde kullanılır. Kaba zurnanın bir
küçüğü olan orta zurna 35-40 cm boyundadır. Yaklaşık
olarak 1,5 oktav ses aralığına sahiptir. Daha çok İç Anadolu,
Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu yöresinde kullanılır.
Zurna ailesinin en küçüğü olan cura zurna (zil zurna), sesi
en tiz olan zurna çeşididir. 20-25 cm boyundadır. Yaklaşık
olarak 1,5 oktav ses aralığına sahiptir. Karadeniz yöresinin
doğu kısımlarında özellikle Trabzon ve Giresun illerinde
kullanılır (Görsel 2.6).

Görsel 2.6: Zurna