Page 39 - TÜRK HALK MÜZİĞİ TEORİ VE UYGULAMASI | 11

2.1.2. Türkünün Tarihsel Gelişimi ve Özellikleri

Türküler Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde önemsenmiş, halk arasında yaygın bir şekilde

söylenmiştir. Osmanlı toplumunda dinî ve tasavvufi ögelerle de harmanlanarak çeşitlilik
kazanmıştır.

Cumhuriyet dönemiyle birlikte türküler, diğer müziklerle etkileşerek Türk halk müziği

repertuvarını oluşturmuştur. Derleme çalışmaları ve TRT’nin kurulması da bu dönemde
türkülerin korunmasında ve yaygınlaşmasında önemli rol oynamıştır.

Günümüzde türküler, hâlâ toplumsal etkinliklerde ve yaşamın birçok alanında icra edilmektedir.

Ayrıca müzik arşivlerinde ve sanatçılar tarafından kaydedilen albümlerde de yer almaktadır,
böylece türkülerin gelecek nesillere aktarılması ve yaşatılması sağlanmaktadır.

Türkü; Anadolu coğrafyasında yaşamış, âşık adı verilen halk sanatçılarının olaylar karşısındaki

duygu ve düşüncelerinin yansımasıdır.

Kendine özgü çalgıları, çalış ve söyleniş tavırları, türleri, biçimleri ve geniş dağarcığıyla ulusal,
halk biliminin diğer dallarıyla iç içe ve yöresel müziklerin birleşimiyle ortaya çıkan bir müzik

türüdür.

Türkülerin genellikle üreticisi ve ilk söyleyeni bilinmez. Türküler, zaman içinde halka mal olur.

Türküler; ortaya çıktığı bölgenin dil yapısını, ezgisel özelliklerini, düşünce yapısını ve hayat

tarzını yansıtır hatta tarihsel olaylara da ışık tutar. Türküler genellikle hece ölçüsünün 7, 8 ve
11’li kalıplarıyla dörtlükler hâlinde söylenir.

7’li, 8’li hece ölçüsüyle söylendiyse mani; 11’li hece ölçüsüyle söylendiyse de koşma

biçimindedir.

Genellikle sevda, özlem, gurbet, meslek, kahramanlık, sevgi ve dostluk gibi konular ele alınır.
Yapısı, konuları ve biçimsel özellikleri yöreden yöreye farklılık gösterebilir.

Türk halk müziğinde türküler, genellikle serbest ritimli (usulsüz) olan uzun havalar ve ritimli
(usullü) olan kırık havalar olmak üzere iki bölümde sınıflandırılmaktadır.

Kırık havalar; belirli bir ölçüsü ve ritmi olan, belirli ezgi kalıpları ve kurallara göre seyreden,
düzenli ritim özelliği gösteren türkülerdir.

Kırık hava şeklindeki türküler; Anadolu’nun her bölgesinde konularına, ezgisel yapılarına,
kullanılan çalgılara ve oynandığı oyuna göre çeşitli şekillerde karşımıza çıkar.

Kırık havalar, kendi içinde oyunlu ve oyunsuz olmak üzere ikiye ayrılır. Oyunlu türler; halay,

bar, zeybek, semah, hora, karşılama, mengi (bengi), kasap havaları, güvende, kaşık havaları,
horon ve Teke havalarıdır.

38