Page 40 - TÜRK HALK MÜZİĞİ TEORİ VE UYGULAMASI | 11
P. 40
Oyunsuz türler; Ağıt, divan, tatyan, nefes, ilahi, güzelleme, yiğitleme, karşılıklı türküler, destan,
kına türküleri, iş (meslek) türküleri, kahramanlık (serhat) türküleri, ninni ve varsağıdır.
Uzun hava şeklindeki türküler ise ölçü ve düzüm bakımından serbest olduğu hâlde belli bir
dizisi ve bu dizi içinde belli bir seyri bulunan, serbest ağızla söylenen ezgilerdir.
Uzun havalar yöresel özelliklerine ve söyleniş biçimlerine göre ağıtlar, Barak havaları,
bozlaklar, gurbet havaları, hoyratlar, mayalar, müstezatlar, yol havaları gibi birçok farklı şekilde
karşımıza çıkar.
Türkülerin yapısı; bentlerin, kavuştakların kümelenişine ve uyakların kurgu düzenine göre
farklı özellikler gösterir.
Mani
Anonim halk edebiyatı nazım türüdür. Maniler tek dörtlükten oluşur. Çoğunlukla 4+3 duraklı
7’li hece ölçüsüyle yazılır. Kafiye örgüsü “aaxa” şeklindedir. İlk iki dizesi doldurma başka
bir deyişle hazırlık dizeleridir. İlk iki dizenin son iki dizeyle anlam bağlantısı yoktur. Asıl
anlatılmak istenen son iki dizede yer alır.
Ke-te-ni bez e-de-yim
Han-gi yol gö-ze-te-yim
Ka-ra göz-lü yâ-ri-mi
Kim-le-re ben-ze-te-yim
Koşma
Âşık edebiyatı nazım şeklidir. Genellikle 6+5 duraklı 11’li hece ölçüsüyle yazılır. En az üç en
fazla altı dörtlükten oluşur. Kafiye örgüsü genellikle “aaab cccb dddb” şeklindedir.
Va-ra va-ra var-dım ol ka-ra ta-şa,
Has-ret et-tin be-ni ka-vim kar-da-şa,
Se-bep ne göz-den a-kan kan-lı ya-şa,
Bir ay-rı-lık, bir yok-sul-luk, bir ö-lüm.
Karacaoğlan
39
