Page 262 - ÇALGI TOPLULUKLARI (BATI MÜZİĞİ) 12

1. AÇIKLAMALI DİNLETİ ETKİNLİĞİ
Çağdaş Türk müziği bestecilerinin kullandığı formları inceleyiniz. Batı müziği
formları ile karşılaştırarak farklarını aşağıya yazınız. Aşağıda çağdaş klasik Türk müziği bestecilerinden Ahmet Adnan Saygun’a ait örnek eser ile ilgili
açıklamalar yapılmıştır. Bilgi ve iletişim teknolojilerini kullanarak eserin kayıtlarına, video görüntülerine
veya notalarına ulaşınız; eseri dinleyerek form özelliğini tanımaya çalışınız.

....................................................................................................................................................................... AHMET ADNAN SAYGUN’UN 10 HALK TÜRKÜSÜ, OP. 41

....................................................................................................................................................................... Halk ezgilerini çağdaş müzik tekniğiyle ustaca kaynaştırarak yeni bir bütüne ulaşan Adnan Saygun,
1943’te üç halk türküsünü ses ve piyano için düzenlemiştir. 25 yıl sonra bunlara yedi türkü daha ekleyerek
....................................................................................................................................................................... Op. 41, 10 Türkü adlı eseri meydana getirmiştir. Mavilim, Bozlak, Ağıt, Güvercin, Nazlı Osman, Estergon
Kalesi, Yine de Şahlanıyor Aman, Köroğlu, Harmandalı, Hayvanat Destanı.
.......................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................... ESERLER AÇIKLAMALAR

....................................................................................................................................................................... Mavilim Saygun, pastoral anlatımlı Mavilim’i Bartok ile Anadolu gezisi sırasında, 1936’da,
Alacahöyük’te derlemiştir. Yaşlı bir erkekle nişanlanan genç bir köylü kızını an-
latan lirik bir şarkıdır. Mavilim’in ikinci bölümünün sonunda “Çal davulcu davulu,
çal zurnacı zurnayı” sözlerinde orkestrada bir köy düğünü yansıtılır.
5.1.2. ÇAĞDAŞ KLASİK TÜRK MÜZİĞİ ESER FORMLARI VE ÖZELLİKLERİ
Bozlak Ezgisi Toroslardan derlenen ve Karacaoğlan’ın sözleriyle söylenen türkü, uzunca
bir girişle başlar. Dramatik havadaki ezgide kahraman, padişahın ölüm fermanına
rağmen sevgilisinden vazgeçmeyeceğini söyler; sözler arasında piyano yer alır.

SÜİT Ağıt Dörtlü ve beşli ilginç armonilerle işlenen türkü, yine Saygun’a özgü bir akorla
sona erer.
Aynı tonda/makamda, değişik karakterdeki dans türlerinin art arda sıralanmasıyla oluşan çalgısal bir
formdur. Türk bestecileri süite ulusal bir kimlik vermiştir. Örneğin Ferit Tüzün’ün orkestra için yazmış olduğu Dünyanın geçiciliğini anlatan mistik bir havadadır. Lirik ve zarif arp eşliğiyle ilgi
“Anadolu” isimli süitinin bölümleri sırasıyla “horon, ezgiler ve oyun havası, bar ve son oyun”dan oluşmuştur. Güvercin
çeken türkü Gaziantep’ten derlenmiştir.
DİVERTİMENTO
Nazlı Osman Ege yöresi kaynaklıdır.
Süitten daha özgür bir formdur, bölümler arasında biçimsel bir benzerlik olması gerekmeyen “orkestra-
dan çok solo çalgılar topluluğu için” yazılmış süittir. Estergon Kalesi Bu türkü; 17. yüzyılda Osmanlıların elden çıkarmak zorunda kaldığı, 140 yıl
Türk egemenliğinde olan, Tuna kıyısındaki görkemli Estergon Kalesi’ne duyulan
SONAT özlemi dile getirir. “Estergon Kalası, bre dilber aman” sözleriyle başlayan bu eski
türkü Saygun’a özgü şekilde düzenlenmiştir.
Üç ya da çoğunlukla dört bölümden oluşan tek veya piyano eşlikli, yaylı ya da üfleme çalgılar için ya-
zılan bir türdür. Köroğlu Bolu yöresinden derlenmiştir. Beylerin adaletsizliğine karşı ayaklanan halk kah-
ramanı Köroğlu’nun ünlü sözlerini içermektedir.
EĞİTİM MÜZİĞİ
Harmandalı Ege Bölgesi’nde efelerin oynadığı bir zeybek dansıdır. Ağır başlayan efece du-
Doğrudan doğruya müziği ya da müzikle ilgili bir olguyu öğretmeye yönelik bir türdür. Eğitim müziğinin ruşla, kolların ağırca sallanışı, sıçrama ve diz çökmelerle vurgulanan bu dansın
türleri vardır: ezgisi; 1916 yılında Ahmet Yekta Madran tarafından notaya alınmıştır.

a. Tekerleme Hayvanat Destanı Halk ozanı Emrah’ın aynı adı taşıyan mizahi küçük destanından alınmıştır. Üfle-
me çalgıların zarif ve şakacı girişinden sonra sözler başlar.
Sözel bir tür olup okul öncesi çocukların oyun aralarında seslendirdikleri, birçoğu anonim, resitatif bir
türdür.

b. Etüt

Belli bir biçimi olmayan, belirli zorlukları yenmeyi amaçlayan, çalgısal ya da sözel olarak üretilen bir
türdür. Solfej etütleri, çalgı etütleri, şan etütleri gibi türleri vardır.

260 261