Page 20 - TÜRK VE BATI MÜZİĞİ TARİHİ 12

1. ÜNİTE

1.3. Antik Yunan Uygarlığında Müzik ve Felsefe

1.3.1. Antik Yunan Felsefesinin Müzik Alanına Etkileri

Müzik ve felsefe, medeniyetin ortak ürünü olan iki farklı alandır.
Bu iki alanın bir araya getirilmesi ve bir kurama dönüştürülmesi Antik
Yunan’da gerçekleşmiştir. Antik Yunan felsefesi müziğe büyük önem
vermiştir. Müziğin insan üzerinde çok etkili olduğu ve müzik eğitimi-
nin bir düzen içinde verilmesi gerektiği görüşünü savunmuştur. Hatta
bu görüşten hareketle müziği öne çıkaran bir eğitim sistemi oluştur-
maya çalışmıştır.
O zamanların müziğiyle ilgili olarak bilinen her kavram, onun insa-
na olan etik etkisi açısından itinalı bir biçimde analiz edilmiştir. Armoni,
ritim, mod, çalgı gibi farklı müzik kategorileri detaylı bir şekilde araştırıl-
mıştır. Bu kategorilerin her birinin etik değeri yani ethosu belirlenmiştir.
Bundan yola çıkarak bir müziğin hangi ethosa sahip olduğu söylenebil-
mektedir. Görsel 12: Antik Yunan felsefesinde çalgı
Antik Yunan filozofları tarafından en ciddi ilgiyi müzikte söz katego- ethosu
risi görmüştür. Ethos teorisinin temellerini oluşturan Pisagor -tarihte ilk
olarak- sözü, müziğin tamamlayıcı bir unsuru olarak kabul etmiştir. Hem Sokrates hem Platon için söz, müziğin mutlak
bileşenidir.
Antik Yunan felsefesinde, çalgı ethosu öğretisi gelişmiştir (Görsel 12). Bu felsefenin ana fikri, her çalgının kendi etho-
su yani kendi karakteri olduğu görüşüne dayanmaktadır.
Antik Yunan felsefesi, müziğin önemini anlayarak müzik eğitimiyle ilgili tüm soruları ayrıntılı olarak incelemiştir.
Ethos öğretisi çerçevesinde açıklanan teorik düşünceleri pratiğe geçirme fonksiyonunu müzik eğitimine tahsis etmiş-
tir. Ethos teorisinin esasları -filozoflara göre- insanın ahlak eğitiminin temelini oluşturmaktadır. Çünkü ahlaklı bir in-
san, ideal devlet (Antik Yunan filozofunun daimî hayali) oluşturulması için en önemli koşullardan biridir (İsababayeva,
2015, s. 325-330).
BİLGİ NOTU

Homeros, İlyada ve Odysseia (Odesa) adlı eserinde müziği ilahi bir uyarı ve insan kişiliğini etkileyen bir güç (ethos)
olarak göstermiştir.

1.3.2. Antik Yunan Uygarlığında Müzik Alanında Kaydedilen Gelişmeler
Antik Yunan uygarlığında müzik, önceleri dinî amaçla kullanılmıştır. Daha
sonra ise dinî törenlerin dışına çıkarak dans ve şiirle ayrılmaz bir bütün hâli-
ne gelmiştir. Uygarlığın müzik anlayışı, tek sesli melodileri seslendiren erkek
korolarından ibarettir. Bu korolara aulos, flüt ve çitara tek tek eşlik etmiştir.
Pythagoras [Pitagoras (Görsel 13)], müziksel uyumu matematik formülleriyle
dile getirmiş, sekizli ve dörtlü aralıklardan oluşan bir gam bulmuştur. Kendi
adıyla anılan bu gam (Pythagoras gamı), monochord (monokord) isimli çalgı
üzerinde denenerek bu müzik sisteminin doğru tonlaması sağlanmıştır.
MÖ 7 ve MS 2. yüzyıllar arasında lirik şiirlerin, dansların ve şenliklerin
gösterdiği çeşitliliğe bağlı olarak Antik Yunan uygarlığı müzik biçimleri ve
çalgıları da gelişmiştir. Ayrıca bu dönemde monodi denen eşliksiz koro şar-
kılarına ve danslara eşlik için kullanılan müzik biçimlerine rastlanmıştır. An-
tik Yunan müziğindeki en önemli gelişmelerden biri de heptatonik skalanın
yani modların bulunmasıdır.
Görsel 13: Pythagoras

BİLGİ NOTU

Günümüzde de kullanılan “lirik” teriminin kökeni, “lir” kelimesine dayanmaktadır.

BATI MÜZİĞİ TARİHİNE GİRİŞ 19