Page 34 - TÜRK VE BATI MÜZİĞİ TARİHİ 12

2. ÜNİTE

Orta Çağ’da farklı özelliklere sahip müzik formları kullanılmıştır. Tamamı çok sesli olan bu müzik formlarının bir
kısmı vokal, bir kısmı çalgısal nitelik göstermiştir. Dönemin formlarıyla yazılan eserlerde dinî ya da dünyevi temalar
konu edinilmiştir. Temeli bu dönemde atılan müzik formlarının bazıları zaman içinde değişerek ve gelişerek günü-
müze kadar ulaşmıştır. Orta Çağ müziğinin en önemli formları şunlardır:
Canso (Kanso): Temel şarkı biçimlerinden biri olan canso, 12 ve 14. yüzyıllarda troubadourların söylediği şar-
kıların formudur. Aynı zamanda Orta Çağ’ın en güzel lirik şarkıları için de kullanılan bir terimdir.
Rondo: Fransızların aynı ismi taşıyan lirik şiir türünden türetilmiş bir kelime olan rondo, ana motifin birçok kez
yinelenmesiyle oluşturulmuş bir şarkı formudur. Yüzyıllar içinde çeşitli değişikliklere uğramıştır ve günümüzde de
kullanılmaktadır.
Madrigal: Doğa sevgisini konu alan şiirlerden türetilmiş çok sesli bir şarkı formu olan madrigal, çalgı eşliksiz
olarak icra edilen ve iki ya da üç sesli vokallerden oluşan bir şarkı formudur.
Ballad: 13. yüzyılda İtalya’da ortaya çıkan ve 15. yüzyılın sonlarına kadar kullanılan ballad; şiir, şarkı ve dans
karışımı bir müzik formudur.
Füg: Orta Çağ’da çok sesli müziğin gelişimine büyük katkısı olan füg, 14 ila 16. yüzyıl arasında kullanılan ve
basit kanonlardan oluşan çalgısal bir müzik formudur.
Kanon: Aynı ezginin değişik gruplar tarafından farklı zamanlarda başlanarak çalınması ya da söylenmesi ile
oluşan kanon, günümüzde de kullanılan önemli bir şarkı formudur.
Motet: Kısa ve eşliksiz koral formunda bestelenen motet, en önemli çok sesli müzik formlarından biridir.

2. ETKİNLİK
Canso, rondo ve ballad formunda bestelenmiş müzik örnekleri dinleyiniz. Dinlediğiniz bu eserlerin form
özelliklerini ayırt etmeye çalışınız. İzlenimlerinizi arkadaşlarınızla paylaşınız.

ARAŞTIRALIM PAYLAŞALIM
Ders kitabınızda anlatılan Orta Çağ müziği formlarının haricindeki müzik formlarından virelai (virelay),
lai (lay), caccia (kaçya), chanson (şanson) ve conductus (konduktus) hakkında bilgi edininiz. Edindiğiniz
bilgileri arkadaşlarınızla paylaşınız.

2.6. Orta Çağ’da Çok Seslilik

2.6.1. Orta Çağ’da Çok Sesli Müziği Hazırlayan Nedenler
Orta Çağ’da kilise, birkaç yüzyıl boyunca etkisini sürdüren tek sesli şarkı söyleme geleneğini bırakmamıştır.
Score
7. yüzyıldan sonra orgun kiliseye girmesiyle birlikte çalgılar insan seslerine eşlik etmeye başlamıştır. 9. yüzyıla
gelindiğinde ise yaşanan bu gelişmenin sonucu olarak düz şarkıya göre daha dinamik bir müzikal dokuya sahip
olan organum ortaya çıkmıştır (Görsel 27).
Seslerin organize edilmesini ve uyum içinde V œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
œ
œ
tınlamasını sağlayan organum biçiminin çok
sesli bir niteliğe sahip olması, müziğin derinlik Tenor
kazanmasında önemli bir aşama olmuştur. Bu V w w w w w
biçim, zaman içinde gelişme göstererek sanat- Be ne di camus
-
sal müziğe yön vermiş ve Orta Çağ’a ait çok
œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
sesli müzik formlarının oluşmasına zemin hazır- V œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
lamıştır.
Çok sesli müzik, kilise tarafından ilk kez 12. Tenor œ œ
yüzyılda kabul görmüştür. Kilise, çok seslilikle V œ œ œ œ œ œ œ
birlikte gelen süslemelerin kullanılmasına dinî Vi de runt Em ma nu el
törenlerdeki ciddiyeti incitmeme şartı ile izin Vox Organalis duplicated
vermiştir. Bu iznin ardından ilk kez Paris’teki & œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
œ
Notre Dame (Nötür Dam) Katedrali'nde dinî ez- Vox pricipalis œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
gilerde çok seslilik unsurları kullanılmaya baş- Vox organalis œ œ œ
lanmıştır. Ezgilerde çok seslilik unsurlarının yer ? œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
alması, müzik sanatının perspektif kazanmasını Vox pricipalis duplicated ri a Do mi ni in sae cu la
Sit
glo
sağlamıştır.
Görsel 27: Organum örneği

ORTA ÇAĞ AVRUPASI’NDA MÜZİK 33

©