Page 28 - TÜRK İSLAM MUSİKİSİ 12

Meragi küçük yaşlarda Kur’an-ı Kerim’i ezberlemiş olması,
güzel sesi ve yorumu, şiire olan hâkimiyeti, ritim oluşturma ve
beste yapma becerisi, musiki kuramcılığı, çalgı mucitliği ve çalgı
çalmadaki yeteneği gibi birçok özelliği ile tanınmıştır.
Musikinin temel konularından olan cem, perde ve devir
gibi kavramların tanımı hakkında yapılan tartışmalara açıklık
getirmiştir. Camiu'l-Elhan, Makasıdü'l Elhan, Kenz'ul Elhan,
Risale-i Feva'id-i Aşere (Görsel 1.18), Şerh-i Kitabü'l-Edvar ve
Zübtedü'l-Edvar olmak üzere içeriği birbirine benzeyen altı adet
musiki kitabı yazmıştır. Abdülkâdir Meragi 1435 yılında Herat
şehrinde vefat etmiştir.

1.4.7. Hızır bin Abdullah

XV. yüzyılda yaşamış Türk musikisi bestecisi ve kuramcı-
sıdır. Hayatı ile ilgili çok fazla bilgi bulunmamaktadır. II. Murat
zamanında sultanın sarayında bulunmuştur. Sultanın buyru-
ğuyla Türkçe olarak yazdığı “Kitab-ı Edvar” (Görsel 1.19) adlı
Görsel 1.18 eseri bulunmaktadır. Bu eser musiki kuramı ve tarihi bakımın-
Abdülkâdir Meragi'nin dan önem taşımaktadır. Eserin içinde “Giriftname” olarak adlan-
Camiu'l-Elhan adlı eserinden nota dırdığı bir bölüm bulunmaktadır. Giriftname’de çeng ve kanun
örnekleri gibi açık telli çalgılarda farklı dizilere sahip makamların icra edi-
lebilmesinin veya tek bir makamın farklı perdeler üzerinde icra
edilebilmesinin yolları tarif edilmektedir. Hızır bin Abdullah,
bu işlemleri kimi zaman bazı tellerin akordunun değiştirilmesi
yoluyla, kimi zaman da “girift” adı verilen bir teknik üzerinden
tarif etmektedir. Açık telli çalgılar özelinde kullanılmış olan gi-
rift ifadesinin,eşiğe yakın bir noktadan telleri tırnakla ittirerek
sesi tizleştirmek mantığına dayalı bir icra tekniğine işaret ettiği
anlaşılmaktadır.

1.4.8. Abdülbaki Nasır Dede

1765 yılında İstanbul’un Yenikapı semtinde doğmuştur.
Babası, Yenikapı Mevlevîhânesi şeyhlerinden Ebûbekir Dede,
annesi Galata Mevlevihanesi şeyhlerinden Kutbünnâyî Osman
Dede’nin kızı Saîde Hanım’dır. İlk eğitimini babasından almıştır.
Milas Müftüsünün oğlu Halil Efendi'den Arapçayı, Farsçayı ve
dinî ilimleri öğrenmiştir. On bir yaşındayken Yenikapı Dergâ-
hında Mevlevi ayinlerine katılmıştır. Dergâhta müzik eğitimi
almış ve ney üflemeyi öğrenmiştir. Ağabeyi Ali Nutki Dede’nin
şeyhlik zamanında çilesini¹² tamamlayarak "Dede" ünvanı alan
Abdülbaki Dede, uzun bir süre dergâhın neyzenbaşı olmuştur.

Görsel 1.19
Hızır bin Abdullah'ın Kitab-ı Edvar
adlı eserinden sayfa örneği

26