Page 22 - TÜRK MÜZİĞİ TARİHİ 12

1. ÜNİTE

b) Geleneksel Türk Sanat Müziği (GTSM): Geleneksel Türk sanat müziği, Selçuklu ve özellikle Osmanlı uy-
garlığının bir ürünüdür. Geleneksel Türk sanat müziği, zaman içinde şekillenirken farklı milletlerin müzikleriyle de
etkileşim içinde olmuştur. Din dışı bir müzik olup aynı zamanda makamsaldır. Geleneksel Türk sanat müziği gü-
nümüze kadar Türk makam müziği, Osmanlı-Türk müziği, saray müziği, klasik Türk müziği gibi isimler de almıştır
(Görsel 1.27).

Görsel 1.27: İstanbul Tarihî Türk Müziği Topluluğu
GTSM’de Türk müziğinin ihtiyaç duyduğu nazari konuları içeren ve günümüzde de kabul gören ses sistemi,
Hüseyin Sadettin Arel (1880-1955), Suphi Ezgi (1869-1962) ve Salih Murat Uzdilek (1891-1967) tarafından gelişti-
rilmiştir. Arel-Ezgi-Uzdilek sistemi olarak benimsenen ve adlandırılan bu sistem birbirine eşit olmayan 24 aralıktan
oluşmuştur.
Arel-Ezgi-Uzdilek ses dizisinde bulunduğu hâlde geleneksel Türk sanat müziğinde pratikte kullanılmayan bazı
perdeler de mevcuttur. Arel-Ezgi-Uzdilek sisteminde teorik olarak yazılan dik buselik, dik geveşt ve benzeri per-
delerin günümüzde çalınan ve okunan eserlerde kullanılmadığı birçok icracı (korist, solist ve saz sanatçıları) tara-
fından dile getirilmiştir. GTSM’de 13. yüzyıldan 20. yüzyıla kadar on yedili, 20. yüzyıldan sonra ise yirmi dörtlü ses
sistemi kullanılmıştır (Tablo 2). GTSM’ de yirmi dörtlü perde sistemi, tambur esas alınarak kullanılır.
Tablo 2: 24’lü Perde Dizgesi

& w w Ï7 8 Ï Ï9 0 Ï w Ï8 9 Ï Ï0 w Ï8 9 Ï Ï0 w
DİYEZLİ w Ï8 9 Ï Ï0 w Ï8 9 Ï Ï0

BEMOLLÜ & w Ï 3 4 Ï Ï5 w Ï 3 4 Ï Ï5 w w Ï 2 3 Ï Ï4 5 w Ï 3 4 Ï Ï5 w Ï 3 4 Ï Ï5 w Ï 5
Ï

PERDE ADI Kaba Çargâh Kaba Nim Hicaz Kaba Hicaz Kaba Dik Hicaz Yegâh Kaba Nim Hisar Kaba Hisar Kaba Dik Hisar Hüseyni Aşiran Acem Aşiran Dik Acemaşiran Irak Geveşt Dik Geveşt Rast Nim Zirgüle Zirgüle Dik Zirgüle Dügâh Kürdi Dik Kürdi Segâh Bûselik Dik Buıselik

BİLGİ NOTU
• Türk müziği tarihi içinde kullanılan birçok nota yazısı vardır. Bu
nota yazılarının belli başlı olanları şunlardır:
Ebced nota yazısı (10. yüzyıl) (Görsel 1.28)
Ali Ufki nota yazısı (1650)
Kantemiroğlu nota yazısı (18. yüzyıl) Yegâh Rast Z rgüle
Hamparsum nota yazısı (19. yüzyıl) Görsel 1.28: Ebced nota örnekleri

TÜRK MÜZİK TARİHİNE GİRİŞ 21