Page 18 - ÇALGI EĞİTİMİ NEY 9

Çalgı Eğitimi Ney

Doğru yön, bu iki uç noktasını birleştiren eksen temel alınarak bulunur. Dinî terim
olarak kutup; coğrafyada olduğu gibi gerçek anlamda değil, mecaz anlamda doğru
yön bulma aracıdır. İnsanların nasıl doğru davranacağını anlamasına, öğrenme-
sine rehberlik eden, ilim sahibi, büyük zat (kişi) demektir. Neyzen kültüründe
ise kutb-ı nâyî, neyzenlerin kutbu demektir ve “doğru icrayı neyzenlere gösteren
zat”tır. Neyzenliğin en büyük mertebesidir. Kutb-i nâyî; kendinden sonra gelen,
tüm neyzenlere model olan, icrada doğru yönü gösteren, rehberlik eden kişidir.
Maneviyat, musiki ilmi, saza hâkimiyet, icrada kendine özgü tavır ve üsluba sahip
en büyük ve en kudretli neyzendir.
Kutb-i nâyî mertebesinde bilinen ilk neyzen 13. yüzyılda yaşamış olan Hamza
Dede’dir. 17. yüzyıl sonlarında Osman Dede ve 19. yüzyıl başlarında Şeyh Said
Dede de bu mertebeye yükselebilmişlerdir. 20. yüzyılın ilk yarısında en yüksek
neyzenlik mertebesine Süleyman Erguner erişmiştir. 20. yüzyılın ikinci yarısında
onun ölümüyle bu ekolün kutbu, oğlu ve en iyi öğrencisi Ulvi Erguner olmuş-
tur. Aynı dönemde neyi farklı bir ekolle icra eden Niyazi Sayın da bu mertebeye
yükselmiştir.

TÜRK MUSİKİ TARİHİNDE ÖNE ÇIKAN NEYZENLER
Türk musikisi tarihinde birçok neyzen yetişmiştir. III. Selim, Abdülbaki Nasır
Dede, Hasîb Dede, Kazasker Mustafa İzzet Efendi, Neyzen Yusuf Paşa, Salih Dede,
Veli Dede, Aziz Dede, Hüseyin Fahreddin Dede, Neyzen Hakkı Dede, Neyzen Emin
Dede, Neyzen (kutb-ı nâyî) Süleyman Erguner, Neyzen (kutb-ı nâyî) Ulvi Erguner,
Neyzen Halil Dikmen, Neyzen (kutb-ı nâyî) Niyazi Sayın, Neyzen Gavsi Baykara,
Neyzen Tevfik Kolaylı, Neyzen Kudsi Erguner, Neyzen Süleyman Erguner (Torun),
Neyzen Halil Can, Neyzen Doğan Ergin, Neyzen Aka Gündüz Kutbay ve Neyzen
Ahmet Yakupoğlu bunlardan bazılarıdır.

Türk musiki tarihinde öne çıkan neyzenlerden bazılarının hayat hikâyeleri
şöyledir:

Neyzen Aziz Dede

Neyzen ve bestekârdır. İstanbul Üsküdar’da doğdu. Ailesi ve
ilköğrenimi hakkında herhangi bir bilgi yoktur. Küçük yaşta gittiği
Mısır’da Kahire Mevlevihanesi’ne başladı. Burada Sivaslı takma adı
ile bilinen bir şeyhten ney ve musiki dersleri aldı. Daha sonra maliye
nezaretinde görevli olan babasının tayini dolayısıyla Gelibolu’ya git-
ti. Rüştiye öğreniminin ardından Ağazade Mevlevihanesi’nde çilesini
tamamlayarak “dede” unvanı aldı. Bir müddet sonra Şeyh Mehmet
Ataullah Efendi’nin daveti üzerine Galata Mevlevihanesi neyzenba-
şılığı görevi ile İstanbul’a gitti. Sonraları Üsküdar ve Bahariye Mev-
levihaneleri neyzenbaşılığı da kendisine verildi. Üç Mevlevihane’deki
görevini ölümüne kadar sürdüren Aziz Dede, 7 Mart 1905 günü ve-
fat etti. Neyzen Aziz Dede; Neyzen Emin Dede, Rauf Yekta Bey ve
Santuri Ziya Bey’i yetiştirmiştir. Türk müziği repertuvarına kazandır-
dığı peşrev ve saz semâileri vardır (Görsel 1.10).

Görsel 1.10: Neyzen Aziz Dede
16