Page 21 - ÇALGI EĞİTİMİ NEY 9

Neyi Tanıyalım

1.2. NEYİN TÜRK MUSİKİSİ VE DİNÎ MUSİKİDEKİ YERİ VE ÖNEMİ

Geçmişte kullanılıp günümüzde unutulmuş ya da unutulmaya yüz tutan bir-
çok çalgıya karşılık ney; insan sesine olan benzerliği, yumuşak ve etkileyici tını-
sıyla müzikteki etkin rolünü her dönemde korumuştur. Her müzik türünde kul-
lanılabilecek sese ve teknik imkâna sahip olması; onu unutulmaktan kurtarmış,
musikide yüzyıllar boyunca kesintisiz kullanılarak günümüze kadar gelebilmesini
sağlamıştır. Günümüzde de sevilen ve ilgi gören neyin önceki yüzyıllarda çalgı-
ların akort birliğinin sağlanması için diyapazon görevi yaptığı da bilinmektedir.
Neyin klasik Türk edebiyatında edebî sanatlara sık sık konu olduğu görülür.
Hz. Mevlânâ’nın “Mesnevi” adlı manzum eserinin ilk on sekiz beytinde neyden
bahsederek onu vatanından ayrı düşen ve bu ayrılık acısıyla kavrulup ruhsal ol-
gunluğa erişen bir insana benzetmesi; MevlevÎlerin bu çalgıyı çalgıların en mü-
kemmeli, en şereflisi olarak nitelendirmelerine ve ona “nay-i şerif” demelerine
neden olmuştur. Ney; klasik Türk musikisinde -asıl kullanım alanı dinî musiki ol-
makla birlikte- askerî musiki hariç, din dışı musikinin de vazgeçilmez, en önemli
ve tek nefesli çalgısıdır. Ney; MevlevÎlik dışındaki diğer tarikatlarda da ilgi gör-
müş, kullanılmıştır.
Dinî musiki klasik Türk musikisinin önemli bir koludur. Dinî musiki “cami
musikisi” ve “tekke musikisi” olarak iki kola ayrılır. İslâm gelenek ve ilkeleri
içerisinde camide çalgı kullanma âdeti olmadığından cami musikisinde sadece
insan sesi kullanılır. Tekke musikisinin ise en ayırt edici ögelerinden biri neyin ön
planda kullanılması, diğeri ise çoğunlukla tasavvuf düşüncesine dayanan güfte-
ler (sözler) olmasıdır (Görsel 1.16). Tasavvuf felsefesinde musiki, Allah’a (C.C.)
ve Hz. Muhammed’e (S.A.V.) olan sevgiyi ifade ederek kulluğu anımsamak ve
anımsatmak amacıyla kullanılır. Tekke musikisi içinde yer alan Mevlevi ayinleri,
klasik Türk musikisinin dinî musiki formundaki en büyük sanat eserlerindendir.
Bu eserler MevlevÎlikte özellikle “MevlevÎÎ Ayin-i Şerifi” olarak anılır.

Görsel 1.16: Tekke musikisi icra eden bir çalgı topluluğu

19