Page 24 - ÇALGI EĞİTİMİ NEY 9

Çalgı Eğitimi Ney

Naat: Dinî müzikte bir formdur. Konusu Hz. Muhammed’e (S.A.V.) övgüdür.

Naathan: Naat okuyan kişidir.

Mutrip Heyeti: Mukabele sırasında, başından sonuna kadar mukabeleyi icra
eden topluluktur. Semâzenler (semâ eden dervişler) ve şeyhin dışındaki her-
kes mutrip heyetinin elemanıdır. Hanende ve sazende topluluklarından oluşur.
Hanendeler, MevlevÎ ayinini topluca okuyan mutrip üyeleridir. Bu üyelerin her
birine “ayinhan” da denir. İçlerinden bir kişi naathandır ve semahanede mutrip,
şeyh ve semazenler yerlerini aldıktan sonra Buhûrizâde Mustafa Itrî Efendi’nin
Naat’ını okur. Sazendeler; neyzenbaşı, neyzenler, kudümzenbaşı, bendirzen, ha-
lilezen, kemençevi, kanuni, udi, santuri ve tamburiden oluşur. Ancak günümüzde
çello, keman, viyola, klarnet gibi Batı musikisi kökenli çalgı icracıları da mutrip
heyetine dâhil olmuştur (Görsel 1.21).

Görsel 1.21: Mutrip heyeti

Kudümzen: Kudüm, Türk müziğinde önemli yeri olan
vurmalı bir çalgıdır. İki ayrı dövme bakır tas üzerine
deve derisi gerilerek yapılır. Kudüme vurulan, ağaçtan
yapılmış çubuklara “zahme” adı verilir. Kudüm, zah-
meyle derilerin üzerine vurularak çalınır. Sesi yumu-
şatması için zahmelerin ucuna keçe bağlanır. Derilerin
gerginliğine göre biri pest, diğeri tiz ses verir. Özellikle
Mevlevi törenlerinde mutlaka kullanılır. Kudüm çalana
ise “kudümzen” denir (Görsel 1.22).
Eskiden icra yapacak olan çalgı topluluğu hilal
şeklinde toplanır; hilalin bir ucunda kudümzenbaşı,
diğer ucunda neyzenbaşı karşılıklı otururdu. İcra es-
nasında eserdeki hız ve gürlük değişikliklerini, eserin
bölümleri arasındaki geçişleri, başlama ve bitirişleri
beden dilleriyle birbirlerine belli eder; zaman zaman Görsel 1.22: Kudümzen
göz göze gelerek eş güdüm sağlar; çalgı topluluğunu
birlikte yönlendirir ve yönetirlerdi.

22