Page 169 - TİYATRO TARİHİ 9
P. 169
Gustav Freytag ve Freytag Piramidi
Gustav Freytag (Gustav Freytag), dram tekniği üzerinde ayrıntılı çalışmalar
yapmıştır (Görsel 9.3). Antik dönem tragedyaları, Shakespeare oyunları ile klasik
ve romantik Alman tiyatrosunun yetkin örneklerini inceleyerek kendi adıyla anılan
bir oyun yapısı kuramı geliştirmiştir. İlk defa Aristoteles’in dile getirdiği oyun
yapısını ve çağlar içinde bu yapıya getirilen farklı yorumları da göz önüne alarak
bir drama yapısı tablosu çizmiştir. Freytag’ın çizdiği bu tablo Freytag piramidi
olarak adlandırılmıştır.
Freytag piramidi
Doruk
Karışıklık Geri dönüş
Yükselen aksiyon Geriye dönüş aksiyonu Gustav Freytag heykeli
Görsel 9.3
Kışkırtıcı olay Çözülüm
Serim Sonuç
Şekil 9.1: Freytag piramidi
Freytag piramidi; tanıtma (serim), yükselen aksiyon, doruk, düşüş ve yıkım bölümlerden oluşmaktadır. Freytag’a
göre bir oyun metninde dikkat edilmesi gereken noktalar şunlardır:
Olaylar arasında neden ve sonuç bağı kurulmalıdır.
Olayların olası ve kaçınılmaz tarafları açık ve net biçimde seyirciye gösterilmelidir.
Oyunun başlamasına sebep olan ilk kıvılcım neden ve sonucuyla birlikte net verilmelidir.
Seyirci, oyunun sonucunun kesin olduğu konusunda ikna edilmelidir.
Oyun kişileri detaylı tanıtılmalı ve onların neyi amaçladığı, oyunda nelere sebep oldukları net olarak ortaya
konulmalıdır. Bu netlik seyirci ile oyun kişileri arasında yanılsama (duygu birliği) sağlayacaktır.
Oyun yazarı; seçimlerinde dikkatli olmalı, aklına her gelen motifi oyuna eklemeye çalışmamalı, oyunun
temel olay örgüsüne hizmet etmeyen unsurlara oyunda yer vermemelidir. En sağlıklısı, tek bir olay örgüsü
üzerine yoğunlaşmaktadır.
Seyircinin heyecanını diri tutmak için oyun akışında sürekli bir devinim olması ve bu devinimin iyi
anlaşılması gerekmektedir. Bu nedenle sözle betimlenen değil sahne üzerinde canlandırılabilen davranışlar
konu edilmelidir. Devinim bir çatışma içermelidir.
İnsan ne sadece iyi ne de sadece kötüdür. İnsan güçlü ve zayıf yanlarıyla gösterilmelidir.
= BİLGİ KUTUSU
Yaşar Kemal’in Yer Demir Gök Bakır adlı eseri toplumsal bir konuyu ele alması yönüyle realist roman
olarak değerlendirilmektedir. Bu eser daha sonra tiyatro sahnesine uyarlanmış ve gerçekçi yönüyle
sahnelenmiştir.
Q ARAŞTIRINIZ
Türk edebiyatındaki toplumsal gerçekçilik anlayışının Batı tiyatrosundaki gerçeklikle tarihsel bağlantısı
nedir?
167
TİYATRODA GERÇEKÇİLİK VE DOĞALCILIK
