Page 100 - Konu Özetleri AYT Biyoloji

SOLUNUM SİSTEMİNİN GENEL YAPISI, SOLUK ALIP VERME MEKANİZMASI VE KONTROLÜ

Soluk Borusu

Gırtlak

Epitel doku
Soluk
borusu Hiyalin kıkırdak

Düz kas
Bağ doku

Bronşlar
Soluk borusu ve soluk borusunun enine kesitinde kısımları

• Soluk borusu (trake); gırtlak ile akciğerler arasında alınan havayı akciğerlere ileten, boyundan akciğere kadar ulaşan
solunum sistemi organıdır. Dış kısmı bağ doku, düz kas ve kıkırdaklar; iç kısmı aralarında mukus salgılayan goblet
hücrelerinin de bulunduğu silli epitel dokudan oluşur.
• Mukus; soluk borusunu nemlendirirken havayla gelen tozlar, yabancı maddeler ve mikroplar tutularak dışarı atılır.
Soluk borusunda yer alan C harfi şeklindeki kıkırdak halkalar, soluk borusunun sürekli açık kalmasını ve soluk alıp
vermenin sürekliliğini sağlar. Kıkırdak halkaların serbest uçları düz kaslarla birbirine bağlıdır. Bu halkalar, soluk boru-
sunun gergin ve sürekli açık kalmasını sağlar.
• İç yüzeyini döşeyen silli epitel doku; burun boşluğunu geçebilen toz, polen ve yabancı madde parçacıklarını tutup
akciğere ulaşmasını önler.
• Epitel hücreler, antimikrobik etki göstererek hava iletim yollarını enfeksiyonlardan koruyan çeşitli moleküller salgılar.
Epiteldeki özel hücreler ve salgı bezleri tarafından salgılanan bu salgı, siller üzerinde ince bir mukoza tabakası oluştu-
rarak ortamın nemli kalmasını sağlar. Sillerin dışa doğru tek yönlü hareketi, tutulmuş yabancı maddeleri geriye doğru
iterek mukusla birlikte (balgam) dışarı atılmasını sağlar.
• Soluk borusu iç kısmında bulunan sillerin yüzeyindeki partikülleri uzaklaştıracak yeterli hava akımı sağlanamadığında
alveollerde bulunan akyuvarlar, yabancı maddeleri fagositozla yok eder. Ancak gelen partikül çok ise akyuvar savun-
ması yetersiz kalır. Yangı (iltihaplanma) gelişebilir. Örneğin; kömür madenlerinde çalışanlar, çok miktarda kömür tozu
solumak zorunda kaldıklarından “silikozis” denilen akciğer hastalığına yakalanabilmektedirler.

Akciğerler
• Akciğerler göğüs boşluğunda sağ ve sol akciğer
olmak üzere iki tanedir. Karın boşluğundan diyaf-
ramla ayrılır. Sol akciğer, alt kısmında kalp bulun-
duğundan sağ akciğere göre daha küçüktür. Bu
nedenle sağ akciğer 3, sol akciğer ise 2 lopludur. Sol akciğer
Sağ akciğer
• Akciğerlerin üzerini plevra (pleura, plöra) denilen
Kalp
iki katlı, ince parlak bir zar örter. İki zar arasında
bulunan plevra sıvısı ile zarlar birbirine yapışık-
tır. Plevra sıvısı, sürtünmeden doğacak zararları Plevra
önleyerek akciğerlerin göğüs boşluğunda rahatça
genişleyip daralmasını sağlar. İki zar arasında
basınç düşüktür ve içine hava girmez. Bu durum Diyafram
soluk alma olayını kolaylaştırır.
• Akciğerlerin yapılarında bronş, bronşçuk ve gaz
değişimini sağlayan alveoller denilen özelleşmiş
birimler vardır.

100 MEBİ KONU ÖZETLERİ BİYOLOJİ - AYT