Page 97 - Konu Özetleri AYT Biyoloji

KAZANILMIŞ BAĞIŞIKLIK

İkincil bağışıklık cevabı
Kandaki antikor derişimi

Birincil bağışıklık cevabı

Günler
Antijenle ilk Antijenle
karşılaşma ikinci karşılaşma

Kazanılmış Aktif Bağışıklık

• Vücuda giren patojenlerin oluşturduğu enfeksiyon nedeniyle vücudun kendisi tarafından oluşturulan antikorlar ve fagosi-
tik hücrelerle gerçekleşen savunma tipidir. Aşı olmak ve önceden hastalığı atlatmak da aktif bağışıklık kazandırabilir.
• Aşılama; vücuda zayıflatılmış patojenler, patojen parçaları veya etkisi azaltılmış bakteri toksinleri verilmesiyle gerçek-
leştirilir. Zayıflatılmış mikroplar vücuda girdiğinde, bu mikroplara karşı antikor oluşturularak bağışıklık kazanılır. Kişide
bağışıklık belleği meydana getirilir. Antikorların koruyuculuk süresi aşının türüne ve özelliklerine göre değişkenlik gös-
terir. Hastalık etkenlerinin mutasyona uğramaları nedeniyle aşılar zaman içerisinde yeniden geliştirilerek değiştirilme-
lidir. Aşılar çocuk felci, kızamık, suçiçeği ve diğer birçok viral hastalığa karşı korumada uygulanmaktadır. Aşı sağlıklı
bireylere uygulanır.

Kazanılmış Pasif Bağışıklık

• Başka bir canlıda üretilmiş olan antikorların insan vücuduna aktarılarak bağışıklık kazanılmasına pasif bağışıklık
denir. Bağışıklık aktarılmış antikorların ömrü kadar (birkaç hafta ile birkaç ay) devam eder.
• Pasif bağışıklık doğal ya da yapay olarak iki şekilde kazanılabilir. Doğal olarak hamile bir kadının kanındaki antikorların
fetüse geçmesiyle fetüs pasif bağışıklık kazanmış olur. Bu antikorlar, özgül oldukları patojenle karşılaşınca hemen tep-
ki verir. Doğumdan sonra ise emzirme yoluyla pasif bağışıklık doğal yollarla sağlanmış olur. Anne sütündeki antikorlar,
bu yolla bebeğe geçerek bebeği belli bir süre hastalıklardan korur.
• Yapay yolla pasif bağışıklık serumla sağlanabilir. Serum, belirli bir antijen için antikor üretmiş genellikle koyun ya da
at olmak üzere başka bir canlıdan elde edilir. Aynı antijenle enfekte olmuş kişiye serum verilip antijenler etkisiz hâle
getirilerek tedavi sağlanmış olur.

Alerji ve Otoimmün Hastalıklar

• İnsan vücudunda alerjik reaksiyon başlatabilen polen, yer fıstığı vb. maddelere alerjen denir. Alerji, alerjen denilen
antijenlere karşı bağışıklık sisteminin verdiği aşırı duyarlı tepkidir. Alerji; burun akıntısı, hapşırma, gözlerde yaşarma,
zor nefes alma gibi belirtileriyle kendini gösterir. Saman nezlesi olarak bilinen alerjide B hücrelerinde oluşan plazma
hücreleri, polen tanelerindeki antijenlere karşı özgül antikorlar üretir. Polen taneleri vücuda girdikten sonra antijenlerle
antikorlar tutunur. Mast hücreleri uyarılarak histamin ve yangı oluşturan diğer kimyasalların salgılanması sağlanır.
Yumurta, süt gibi besinler, aşılar, antibiyotikler, kozmetik ürünler, polenler, toz, bakteriler, arı zehri gibi birçok farklı
etkene karşı alerji oluşabilir.
• Bağışıklık sisteminin vücudun kendi moleküllerine saldırması sonucu otoimmün hastalıklar ortaya çıkar. Eklem ro-
matizması, tip I diyabet, multiple skleroz, graves hastalıkları otoimmün hastalıklara örnek verilebilir.

• Genetik yatkınlık, cinsiyet, yaşanılan çevre otoimmün hastalıkların görülme sıklığını etkiler. Stres, yetersiz beslenme,
aşırı yorgunluk bağışıklık sistemini etkileyen diğer faktörler arasındadır. Yeterli ve dengeli beslenme, düzenli egzersiz,
dinlenme ve uyku, doğru nefes alıp verme kan akışını hızlandırdığı için bağışıklık sistemini olumlu etkiler.

BİYOLOJİ - AYT MEBİ KONU ÖZETLERİ 97