Page 96 - Konu Özetleri AYT Biyoloji

BIYOLOJI

KONU KAZANILMIŞ BAĞIŞIKLIK
ÖZETİ
AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT

KAZANILMIŞ BAĞIŞIKLIK
Kazanılmış Bağışıklığın Genel Özellikleri

• Vücudumuz bakterilere, virüslere veya yabancı maddelere karşı çok güçlü bağışıklık geliştirme yeteneğine sahiptir.
Belirli hastalık etkenlerine karşı B ve T lenfositleri tarafından sağlanan ve hatırlanma özelliğine sahip bağışıklığa özgül
(spesifik, kazanılmış) bağışıklık denir.
• Bağışıklığın üçüncü hattını oluşturan ve sadece omurgalılarda görülen kazanılmış bağışıklık ikinci savunma hattını da
aşmış olan mikroorganizmaları tanıyarak onlara karşı özel tepki oluşturan lenfositler (B ve T hücreleri) tarafından
sağlanır. Bu lenfositler, kemik iliğindeki kök hücreler tarafından üretilir. B hücreleri, kemik iliğinde olgunlaşmalarını
tamamlarken T hücreleri, timüs bezinde olgunlaşarak özelleşir. B ve T hücreleri lenf sistemine geçerek vücut savun-
masında görev alır.
• Bir lenfositte tepki oluşmasına neden olan madde antijen olarak adlandırılır. Antijenler protein veya polisakkarit gibi
büyük moleküllerdir. Virüs, bakteri, parazit gibi yabancıların yüzeyindeki bazı moleküller lenfositler için antijendir. Ay-
rıca bakterilerin salgıladıkları toksinler, polenler, çevremizdeki tozlar, küf sporlarındaki moleküller, nakledilmiş dokular
da lenfositler açısından antijen içerir.
• Vücuda giren yabancı maddeler, reseptörler aracılığıyla tanınır. Her lenfositin tek bir tipteki antijeni bağlayacak re-
septörü vardır. Vücutta serbest dolaşan bakteri, virüs gibi antijenlere B lenfositleri (plazma hücreleri) müdahale eder.
Antijen, B lenfositin üzerindeki antijen reseptörlerine bağlanınca B lenfosit aktifleşir. Aktifleşen B lenfosit çoğalarak an-
tijen için reseptörler taşıyan ve aynı hücrelerden oluşan hücre klonu oluşturur. Oluşan hücre klonundan bazı hücreler,
aynı antijenle tekrar karşılaşıldığında hızlı tepki verebilen uzun ömürlü hafıza (bellek) hücrelerine dönüşür. Hafıza
hücreleri yaşam boyunca aynı antijenle tekrar karşılaşıldığında plazma hücrelerine dönüşebilme yeteneğine sahiptir
ve çok daha hızlı ve güçlü antikor yanıtı oluşturur.

Humoral Bağışıklık
• Kanda ve lenfte bulunan antikorların antijenleri ve patojenleri etkisiz hâle getirmesine humoral bağışıklık (sıvısal
bağışıklık) denir.
• Antikorlar, antijenlere değişik yollarla müdahale edebilir. Örneğin, bazı durumlarda bakteriler topak oluşturacak şekilde
birbirlerine bağlanırken bazı durumlarda ise çözünebilen antijenle antikorun oluşturduğu kompleks çöktürülür ya da
antijen virüs kökenli ise virüs antikorlarla örtülür. Bu işlemler fagositozu kolaylaştırır. Ayrıca antikorlar hücresel saldır-
ganın parçalanmasını sağlarsa bu olay lizis adını alır.

Hücresel Bağışıklık
• Lizis yardımıyla yabancı hücrenin duvarında açılan deliklerden hücre su alarak şişer. Şişen yabancı hücre patlayarak
yok olur. Hücre içine giren antijenlere T lenfositleri müdahale eder. T lenfositlerinin hücre içindeki yabancı moleküllere
karşı oluşturduğu bağışıklık hücresel bağışıklık adını alır.

Bağışıklık Hafızası
• Bir antijenle daha önceden karşılaşmış olma; bağışıklık tepkisinin hızını, süresini ve gücünü etkilemektedir. Bir anti-
jenle ilk defa karşılaşıldığında birincil bağışıklık cevabı oluşur. Bu durumda B ve T tepki hücreleri klonlarını üretmek
üzere çoğalır. Antijenle karşılaşmadan sonra B ve T hücreleri aktifleşir ve genellikle 10-17 gün sonra birincil cevap en
üst düzeye çıkar.
• Aynı antijen tekrar vücuda girdiğinde bellek (hafıza) hücreleri daha kısa zamanda plazma hücrelerini oluşturur. Böyle-
likle daha hızlı, etkili ve uzun süreli antikor üretimi sağlanır. Buna ikincil bağışıklık cevabı adı verilir.
• İkincil bağışıklık cevap sayesinde kişi hastalanmadan antijenden kurtulur. Bağışıklık sistemi tarafından ikincil tepkinin
oluşturulması, bağışıklık belleği olarak adlandırılır. Bağışıklık belleği, birçok hastalığa karşı uzun süreli koruma sağ-
lar. Bağışıklık belleğinin oluşabilmesi için aşı olmak ya da daha önceden hastalığı geçirmiş olmak gerekir.

96 MEBİ KONU ÖZETLERİ BİYOLOJİ - AYT