Page 103 - Konu Özetleri AYT Biyoloji

SOLUNUM SİSTEMİNİN GENEL YAPISI, SOLUK ALIP VERME MEKANİZMASI VE KONTROLÜ

Soluk Alıp Vermenin Kontrolü
1 Dokulardaki CO
2
seviyesi artar.
Normal kan pH'si
(yaklaşık 7,4)
6 Kandaki CO seviyesi
2
düşer ve pH artar.
BOS'taki pH düşüklüğü 2 Kan pH'sı düşer.
solunum merkezi resep-
törleri tarafından algılanır. 3
Kanın pH'sindeki
Karotit arterler düşüş
kemoreseptörlerce
Aort algılanır.
5
Solunum merkezi
tarafından diyafram ve
kaburga kasları uyarı-
larak solunum hızı ve
derinliği ayarlanır.
4 Solunum merkezi tarafından
Solunum merkezi aort ve karotit arterler
Solunumun düzenlenmesi
• Nefes tutulur ya da hızlı ve derin soluk alıp verilerek solunum kısa bir süre için istemli olarak kontrol edilebilir. Ancak
soluk alıp verme merkezî sinir sisteminin istemsiz bir fonksiyonu olarak gerçekleşir.
• Solunumun düzenlenmesinde sinir sistemi ve dolaşım sistemi birlikte görev alır. Sinir sistemi kısmında omurilik soğa-
nı ve pons solunum ritmini düzenler.
• Soluk alıp verme, solunum merkezindeki kemoreseptörler sayesinde kontrol edilir. Kemoreseptörlerin verdiği cevap
kandaki karbondioksit miktarındaki değişikliklere bağlı olduğundan soluk alıp vermenin kontrolünde kandaki karbon-
dioksit yoğunluğu önemlidir.

Pons
Solunum
Omurilik soğanı denetleme
merkezleri

Sinir Şah
damarları
bağlantısı
Aort
Kaburga
kasları

Diyafram
Solunum kontrol merkezleri

• Omurilik soğanı, solunumu düzenlerken çevresinde bulunan beyin omurilik sıvısının (BOS) pH’sini dikkate alır. Kanda
bulunan CO , BOS’a geçerek burada su ile tepkimeye girip karbonik asidi (H CO ) oluşturur.
2 2 3
–
+
+
• Karbonik asit, bikarbonat (HCO ) ve hidrojen (H ) iyonuna ayrışır. Oluşan H iyonları kanın pH’sinin değişmesine
3
sebep olarak omurilik soğanını uyarır. Bu pH değerindeki düşüşten kanda CO düzeyinin arttığı anlaşılır.
2
• Uyarılan omurilik soğanından, kaburga kaslarına ve diyaframa sinirsel uyarılar gönderilir. Bu şekilde, soluk alıp ver-
menin hızı ve derinliği artırılır.
• CO ’in fazlası, solunumla uzaklaştırılarak kan pH’sinin normale dönmesi sağlanmış olur. Kanda bulunan oksijenin
2
solunum kontrol merkezlerini uyarma etkisi çok azdır.
BİYOLOJİ - AYT MEBİ KONU ÖZETLERİ 103