Page 105 - Konu Özetleri AYT Biyoloji

SOLUNUM GAZLARININ TAŞINMASI, SOLUNUM SİSTEMİ HASTALIKLARI VE SAĞLIKLI YAPISININ KORUNMASI

100 Yüksek kan pH'sı Normal kan
Oksijenin hemoglobinden ayrılmasında doku 90 (7.6) pH değeri (7.4)
hücrelerinde solunum reaksiyonları sonucu açı- 80
ğa çıkan karbondioksit etkilidir. Doku kılcallarına 70
geçen karbondioksit su ile birleşerek karbonik 60
asiti (H CO ) oluşturur. Karbonik asit, bikarbo- 50
2 3 Düşük kan pH
+
–
nat (HCO ) ve hidrojen iyonuna (H ) ayrışır. 40
3
Hidrojen iyonIarı 7,4 olan kan pH’sını düşürür. 30 değeri (7.2)
Ortam pH’sinin düşmesi de hemoglobinin O ’ye
2 20
olan ilgisini azaltarak oksijeni serbest bırak-
10
masını sağlar. Hemoglobinin işlevi üzerine pH 0
değerinin etkisine Bohr kayması (Bohr etkisi) 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
denir. Kandaki O basıncı (mmHg)
2
Hemoglobinin işlevi üzerine pH değerinin etkisi
DİKKAT
Deniz seviyesinden yükseklere çıkıldıkça atmosfer basıncı dolayısıyla oksijenin kısmî basıncı düşer. Bu durumda he-
moglobin tarafından tutulan oksijen miktarı azalır. Soluk alıp verme hızı artar. Zamanla kandaki alyuvar sayısı artarak
yüksek rakımlı yerlerde yaşamaya uyum sağlanır.

KRİTİK BİLGİ
Vurgun denizlere dalan kişilerde görülür. Dalgıcın tüpten soluduğu azot gazı, basıncın etkisiyle sıvılaşır. Dalgıç aniden
su yüzeyine dönerse hücre içi ya da hücre dışı vücut sıvılarında çok miktarda azot kabarcıkları oluşur. Bu gaz kabarcık-
larının kan damarlarını tıkamasıyla bacak ve kolların eklem yerlerinde ağrı, baş dönmesi, felç belirtileri görülür. Vurguna
yakalanan kişilerin bir kısmında boğulma görülebilir. Dalgıç, yüzeye yavaşça çıkarsa erimiş azot, vurgun oluşmasını
önlemeye yetecek hızla akciğerlerden soluk verme ile atılır.

Kanda Karbondioksit Taşınması
• Hücrelerde üretilen karbondioksit difüzyonla doku sıvısına oradan da doku kılcallarına geçer. Karbondioksidin yaklaşık
%7’lik kısmı kan plazmasında çözünmüş olarak taşınırken %93’ü alyuvarların içine girer. Alyuvarlara giren karbondi-
oksidin %23’ü hemoglobinle birleşerek karbaminohemoglobin (HbCO ) şeklinde taşınır.
2
Hb + CO HbCO
2 2
(Doku kılcalları)

• Geri kalan %70’lik kısım ise alyuvarlarda bulunan karbonik anhidraz enzimi etkisi ile su ile birleşerek karbonik asiti
(H CO ) oluşturur.
2 3
–
+
• Karbonik asit, hidrojen iyonu (H ) ve bikarbonat iyonuna (HCO ) ayrışır. Hidrojen iyonlarının çoğu hemoglobine bağ-
3
lanırken bikarbonat iyonları da kan plazmasına geçer.
Karbonik anhidraz
CO + H O H CO
2 2 2 3
(Doku kılcalları)
+
H CO H + HCO –
2 3 3
(Doku kılcalları)

Hb + H + HbH +
(Doku kılcalları)

• Doku kılcallarında taşınan karbondioksit, buradaki toplardamarlara geçerek alt ve üst ana toplardamarlarla kalbe,
oradan da akciğer atardamarı ile akciğerlere gider.
• Akciğer kılcallarına gelindiğinde doku kılcallarında gerçekleşen olayların tersi gerçekleşir.
BİYOLOJİ - AYT MEBİ KONU ÖZETLERİ 105