Page 109 - Konu Özetleri AYT Biyoloji

BIYOLOJI

KONU ÜRİNER SİSTEMİN GENEL YAPISI, GÖREVLERİ VE ORGANLARI
ÖZETİ
AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT

ÜRİNER SİSTEMİN GENEL YAPISI
• Canlıların ortak özelliklerinden biri de boşaltımdır. İnsan yaşamının devamlılığı için suyun ve çözünmüş iyonların vü-
cuda alınmasının veya kaybedilmesinin düzenlenmesi önemlidir. Fazla miktarda su alınması veya vücuttan fazla su
kaybedilmesi ölüme neden olabilir.
• Vücuttaki su dengesi boşaltım sistemiyle sağlanır. Vücutta metabolik faaliyetler sonucu oluşan, tekrar kullanılmayan
ve vücut için zararlı olabilen maddelerin vücut dışına atılmasına boşaltım adı verilir. Boşaltım, hücrelerin ve organiz-
manın canlılığını devam ettirebilmesi ve homeostazinin devamlılığının sağlanması için önemlidir.

Boşaltımda metabolizma atıkları su, karbodioksit (CO ), amon-
2
yak (NH ), üre [CO(NH ) ] ve ürik asittir (C H N O ). Su; akciğer-
3 2 2 5 4 4 3
ler, böbrekler ve deri yoluyla dışarıya verilir. Amonyağın vücuttan
atılabilmesi için çok fazla suya ihtiyaç duyulur. Vücudun su kay-
betmesi, homeostatik dengenin bozulmasına sebep olacağından
amonyağın büyük kısmı karaciğerde üreye ve bir kısmı da ürik
aside çevrilerek vücuttan atılır. İnsanda amonyağın bir kısmı, tuz-
ların fazlası, su ve ilaç gibi maddeler, ana azotlu atık olan üre,
idrar şeklinde böbreklerden atılır.

Üriner sistem organları

DİKKAT
Canlılarda azotlu boşaltım ürünlerinin zehirlilik oranı çoktan aza doğru; amonyak, üre ve ürik asit şeklindedir. Bu atıkları
vücuttan uzaklaştırması için gerekli olan su miktarı da çoktan aza doğru amonyak, üre ve ürik asit şeklindedir.
Amonyağın üreye dönüştürülmesi karada yaşayan canlılar için boşaltımla atılacak su miktarının azalması anlamına
gelir. Bu olay kara canlılarında önemli bir adaptasyondur.

ÜRİNER SİSTEMİN GÖREVLERİ
Üriner sistem;
• Kan hacmi ve basıncının, pH’sinin düzenlenmesine,
• Kan plazmasındaki mineral ve iyonların yoğunluğunun ayarlanmasına,

• Yabancı maddelerin ve metabolik atıkların vücuttan uzaklaştırılmasına
• D vitamininin aktifleştirilip böylece kalsiyum iyonunun seviyesinin ayarlanmasına yardımcı olur.
Ayrıca; böbrekler amino asit, gliserol gibi karbohidrat olmayan molekülleri glikoza dönüştürerek vücudun şeker ihtiyacının
karşılanmasında, toksik maddelerin vücuttan arındırılmasında karaciğere yardımcı olur.

KRİTİK BİLGİ

Oksijen seviyesi düşerse, böbreklerde üretilen eritropoietin hormonu kemik iliğinde alyuvar üretimini uyarır. Kronik
böbrek yetmezliği olan hastalarda bu hormon yeterince salgılanamadığı için alyuvar sayısında bir düşüş olur ve anemi
ortaya çıkar.

BİYOLOJİ - AYT MEBİ KONU ÖZETLERİ 109