Page 89 - Konu Özetleri AYT Coğrafya

ÜLKELERİN KONUMUNUN ETKİLERİ VE TÜRKİYE’NİN JEOPOLİTİK KONUMU

ÜLKELERİN KONUMUNUN KÜRESEL VE BÖLGESEL ETKİLERİ
• Coğrafi konuma bağlı olarak ülkelerin mevcut kaynakları, okyanus veya denize kıyısının bulunması, iklim çeşitliliği,
yeryüzü şekilleri vb. özellikleri ekonomik ve sosyal kalkınmada önemli bir etkiye sahiptir.
• Avrupa’da ticari yoğunluk ve gelişen sanayi, Orta Doğu ve Hazar Havzası’ndaki ülkelerde enerji kaynaklarının ön
planda olması bu duruma örnek verilebilir.
ABD
• Büyük Okyanus ve Atlas Okyanusu’na kıyısının bulunması, zengin yer altı ve yer üstü kaynakları ile dünyanın en bü-
yük ekonomilerinden birine sahip olması ABD’yi küresel boyutta önemli bir ülke hâline getirmiştir.
JAPONYA
• Bir ada ülkesi olması ve uzun zaman izole kalmasına rağmen gelişmiş sanayi altyapısı ile dünyanın en büyük ekono-
milerinden birine sahip olan Japonya, küresel boyutta önemli bir ülke hâline gelmiştir.
BOLİVYA
• Deniz ve okyanuslara kıyısının bulunmaması, zengin yer altı kaynaklarına rağmen bunları işleyecek yeterli imkânının
olmaması ve önemli ticaret merkezlerinin uzağında kalması Bolivya’nın etki alanı bakımından yerel boyutta kalmasına
neden olmuştur.
İRAN
• Basra Körfezi ve Hürmüz Boğazı’na kıyısının bulunması, önemli doğal gaz ve petrol yataklarına sahip olması İran’ı
bölgesel düzeyde önemli bir ülke hâline getirmiştir.
YENİ ZELANDA
• Bir ada ülkesi olması, Büyük Okyanus’a kıyısının bulunması, gelişmiş bir ekonomi ve tarımsal altyapıya sahip olması
Yeni Zelanda’nın bölgesel düzeyde önemli bir ülke hâline gelmesini sağlamıştır.
BOSTVANA
• Deniz ve okyanuslara kıyısı bulunmaması, büyük bölümünün Kalahari Çölü’nün sınırları içerisinde yer alması, sahip
olduğu madenleri işleyecek yeterli imkânın bulunmaması Botsvana’nın etki alanı bakımından yerel boyutta kalmasına
neden olmuştur.
TÜRKİYE’NİN JEOPOLİTİK KONUMU
• Jeopolitik, ülkelerin sahip olduğu coğrafi koşulların ve uluslararası siyasetteki gücünün etki durumunu inceleyen bir
bilimdir.
• Jeopolitik konumu belirleyen özellikler, fiziki ve beşerî unsurlar olmak üzere ikiye ayrılır.Beşerî unsurlar kısa sürede
değişebilirken konum ve fiziki unsurlar kısa sürede değişmez.

JEOPOLİTİK KONUMU BELİRLEYEN UNSURLAR

Değişmeyen Unsurlar Zaman Değişen Unsurlar

• Coğrafi konum
• İklim ve doğal bitki örtüsü • Ekonomik değerler
• Su • Politik değerler
• Jeolojik özellikler • Bilimsel ve teknolojik değerler
• Coğrafi bütünlük • Sosyal ve kültürel değerler
• Stratejik kaynaklar • Askerî değerler
• Ülkelerin coğrafi şekli

• Anadolu; Asya ile Avrupa’yı birbirine bağlaması, önemli boğazlara sahip olması ve enerji kaynaklarına yakınlığı saye-
sinde dünyanın stratejik bakımdan çok önemli bir bölgesinde yer almaktadır.
• Osmanlı Devleti’nin kurulduğu, İpek ve Baharat yollarının geçtiği Anadolu toprakları Osmanlı ekonomisinin gelişmesi-
ne önemli katkılar sunmuştur.
• Coğrafi keşifler ve sonrasında yaşanan gelişmeler, Anadolu’dan geçen ticaret yollarının zayıflamasına ve Osmanlı
Devleti’nin önce ekonomik sonra siyasi anlamda güç kaybetmesine neden olmuştur.
• Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulması, Soğuk Savaş Dönemi, SSCB’nin dağılması, Orta Doğu ve Hazar Bölgesi’nden
Avrupa’ya enerji kaynakları nakli, önemli su yollarına sahip olması Türkiye’nin önemini artıran hususlardır.
• Türkiye; genç ve dinamik nüfusu, gelişen ekonomisi, sahip olduğu doğal ve beşerî değerleri ile bölgesindeki gelişme-
lerde aktif rol alma potansiyeline sahiptir.
• Türkiye, coğrafi konumundan hareketle uluslararası alanda birçok ekonomik, askerî ve siyasi örgüte üyedir. Aynı anda
NATO, Avrupa Konseyi, İslam İşbirliği Teşkilatı ve OECD üyesi olan tek ülkedir.
COĞRAFYA - AYT MEBİ KONU ÖZETLERİ 89