Page 27 - Konu Özetleri AYT Psikoloji

DAVRANIŞIN OLUŞUM SÜRECİ - PSİKOLOJİK SÜREÇLER VE BİYOLOJİK SÜREÇLERİN İLİŞKİSİ - KALITIM VE ÇEVRENİN DAVRANIŞA ETKİSİ

Kalıtım ve Çevresenin Davranışa Etkisi
• Kalıtımın ve çevresel faktörlerin davranışlar üzerindeki etkisi psikolojide merak edilen ve araştırılan bir konudur.
• Kalıtım ve çevre üzerine yapılmış araştırmalar, sıklıkla farklı ortamlarda yetiştirilen ikiz çocuklar üzerinde gerçekleştirilir.
• Doğuştan donanım olarak adlandırılan kalıtım, anne babadan gelen genetik özelliklerin çocuğa aktarılmasıdır. Kalı-
tımın insan davranışları üzerindeki etkisini inceleyen çeşitli araştırmalar sonucu, kalıtımın insan davranışlarının alt ve
üst sınırlarını belirlediği ortaya çıkmıştır.

Örneğin, yeni doğan bir bireyin zekâ bölümünün alt ve üst sınırı 100-120 olsun. Bu birey gelişimi süresince zengin uyarı-
cılarla desteklenirse zekâ bölümünün 120 olması ya da karşılaştığı uyarıcıların yetersiz olması nedeniyle zekâ bölümünün
100 olması mümkündür. Bireyin gelişimi boyunca karşılaştığı çevresel koşullar onun zekâ bölümünü geliştirebilir. Fakat bu
gelişim kalıtımın izin verdiği ölçüde olur, daha fazlası olmaz.
• Edinilmiş donanım olarak adlandırılan çevre, organizmanın ilişki kurduğu varlıklar ve ortamın tümüdür. İçinde yaşa-
dığımız çevrenin fiziksel, sosyal ve kültürel olmak üzere üç temel boyutu vardır.
• Bireylerin gelişiminde ve davranışlarının şekillenmesinde çevre önemli bir faktördür. Birey, doğuştan sağlıklı genlerle
dünyaya gelebilir ancak beslenme, barınma gibi fiziksel çevreye bağlı ihtiyaçları doyurulamadığında sağlık durumu
bundan etkilenebilir. Sosyal çevre, bireyin içinde yaşadığı ve sosyal ilişkide bulunmak durumunda kaldığı yakın çevre-
dir. Sosyal çevrenin insan davranışları üzerinde etkisi oldukça önemlidir.
Örneğin; ilkokul yıllarında okuldaki ortamı ve öğretmenleriyle ilişkileri iyi durumda olan başarılı bir çocuğun, ortaokuldaki
öğretmenleri ile iyi anlaşamadığı görülebilir ya da arkadaş çevresinin ders dışı etkinliklerle daha yakından ilgili olmasından
dolayı okul başarısı düşebilir.
• Kültürel çevre ise bireyin içinde yaşadığı toplum tarafından şekillenen özellikleri ile ilgilidir.
Örneğin, bir kültürde kendinden yaşça büyük insanların elini öpme saygı ifadesi olarak kabul edilirken başka kültürde
saygısızlık olarak kabul edilebilir.
• Kalıtım ve çevre karşılıklı etkileşim içindedir.
Örneğin organizmanın sağlıklı gelişimi için doğum öncesi çevre çok önemlidir. Bu dönemde annenin geçirdiği hastalıklar,
içinde bulunduğu çevre, aşırı stres, hava kirliliği gibi olumsuz koşullar, aldığı ilaçlar ve zararlı maddeler bebeğin gelişimini
dolayısıyla davranışlarını etkiler.

PSİKOLOJİ - AYT MEBİ KONU ÖZETLERİ 27