Page 85 - Konu Özetleri AYT Sosyoloji

EKONOMİNİN TOPLUMSAL YAŞAMDAKİ ÖNEMİ

EKONOMİDE MAL VE HİZMET
İnsanların ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla üretilen somut nesnelere mal denir. Ekmek, şeker, kalem, elbise, otomobil,
buzdolabı vs. birer maldır. İnsanların ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla gerçekleştirilen işlere hizmet denir. Temizlik, ula-
şım, bankacılık, işçilik, berberlik, doktorluk, eğitim vs. birer hizmettir. Hizmetleri iki alt gruba ayırmak mümkündür. Doktor,
berber ve dişçilerin sunduğu hizmetler kişisel hizmetlerdir. Öte yandan kişisel olmayan ancak üretim organizasyonu
oluşturan hizmet sınıfı vardır ki bunlara ticari hizmetler sınıfı denir. Bankacılık, ulaşım, ticaret, sigorta ve iletişim en önemli
ticari hizmetler arasında yer alır. Mal ve hizmetler ekonomide ihtiyaçları karşılamak amacıyla üretilir. Aralarındaki fark ma-
lın somut, hizmetin ise soyut olmasıdır.
Ekonomi içerisinde mallar, üretiminde kullanılan emeğe göre ikiye ayrılır:
a) Elde Ediliş Biçimine Göre Mallar:
Elde edilmeleri için herhangi bir emek ve masraf gerektirmeyen şimdiki ve gelecekteki ihtiyaçlarımızı karşılayacak kadar
bol miktarda olan hava, güneş ışığı gibi mallara serbest mal denir. Üretimi için emek harcanan, belirli bir fiyatı olan ve
yeryüzünde kıt miktarda bulunan, bu nedenle ekonomik olarak kullanılması gereken mallara ekonomik mal denir. Örneğin
otomobil, ev, ekmek, kalem, bilgisayar ekonomik maldır. Ekonomiyi ilgilendiren yalnızca ekonomik mallardır. Kıt olan eko-
nomik mallar, emek ve masraf karşılığı elde edilir. Bir malın serbest veya ekonomik mal olması duruma göre değişebilir.
Soluduğumuz hava serbest mal iken su altındaki dalgıçlar ve uzayda araştırma yapan astronotlar için ekonomik maldır.
Doğada su kaynağı yakınına kamp kurulduğunda su serbest mal iken şehirde evimize ulaşması hizmet gerektirdiğinden
ekonomik maldır. Dolayısıyla belli malları serbest veya ekonomik olarak belirlemek mümkün değildir.
b) Kullanılış Biçimine Göre Mallar :
Üretim Malı: İnsanların ihtiyaçlarını dolaylı olarak karşılayan mallardır. Üretim malları, doğrudan tüketilemezler ancak bu
mallarla insanın doğrudan tüketebileceği mallar üretilebilir. Üretim malları dayanıklı ve dayanıksız mallar olarak ikiye
ayrılır. Dayanıklı üretim malları; üretimi sağlayan ve uzun süreli kullanılan dikiş makinesi, traktör gibi mallardır. Dayanıksız
üretim malları ise üretimin gerçekleşmesinde kullanılan kömür, petrol, elektrik gibi mallardır.
Tüketim Malı: İnsan ihtiyaçlarını doğrudan gideren mallardır. Bunlar dayanıklı ve dayanıksız tüketim malları olmak
üzere ikiye ayrılır. Dayanıklı tüketim malı, faydası bir ya da birkaç kez kullanmakla bitmeyen, uzun süreli kullanılan araba,
buzdolabı, bilgisayar gibi mallardır. Dayanıksız tüketim malları insan ihtiyaçlarını doğrudan gideren ekmek, süt, mum,
benzin gibi mallardır.

Ekonomik Malın Özellikleri:
• Belli bir emek sonucu üretilmelidir.
• İhtiyaca cevap veren malın bir ekonomik değeri vardır.
• İhtiyacı karşılama sayısı arttıkça malın ekonomik değeri de artar.
• Para karşılığında alınıp satılabilmeli yani değişim değerine sahip olmalıdır.
• Mal, ihtiyaçları karşılamalı ve fayda sağlamalıdır.
• Mal tüketilebilir olmalıdır.

SOSYOLOJİ - AYT MEBİ KONU ÖZETLERİ 85