Page 113 - Konu Özetleri TYT Biyoloji

EŞEYSİZ ÜREMENİN GENEL ÖZELLİKLERİ VE ÇEŞİTLERİ

Çelik ile Üreme
Begonya, sardunya ve menekşe gibi saksı bitkilerinde ve meyve ağaçlarında ana bitki-
nin kök, gövde, dal ya da yapraklarından alınan ve çelik adı verilen parçaların kullanıl-
masıyla yeni bitkilerin elde edilmesidir.
Afrika menekşesi, aşkın gözyaşları bitkisi gibi bazı bitkilerde tek yapraktan tüm bir bitki
gelişir.
Çelikle üretimde başarılı olmak için alınan parçalar, genç organlardan seçilir. Bunun
nedeni, bitkinin genç organlarında mitozun daha hızlı olmasıdır.
Kavak, söğüt, asma ve incir gibi bitkilerden istenilen miktarda çelik alınıp kullanılabilir.
Gülün çelikle üremesi

Soğanla Üreme
Bahçecilik ve tarım sektöründe lale, zambak, nergis ve süsen gibi bitkiler; görünümleri, güzel çiçekleri ve hoş kokularından
dolayı önemli bir yere sahiptir. Süs bitkisi olarak üretilen ve ticareti yapılan bu bitkiler, soğan adı verilen toprak altı yapıların
dikimi ile üretilir. Soğanlı bitkilerden lale, zambak, nergis gibi çiçek türleri en çok üretilenler arasında yer almaktadır. Bitki-
lerin soğanlarında bulunan tomurcuklar, uygun ortam koşullarında gelişerek genç bitkiyi oluşturur.
Sonbaharda dikilen soğanlar, ilkbaharda çiçek açar. Olgunlaşma dönemleri sonunda oluşturdukları yavru soğanlar, son-
raki yıl üretimde kullanılır. Bu tür bitkiler, tohumla da üretilebilir. Ancak tohumla üretimde tohumun ekilmesinden çiçek
açımına kadar geçen süre çok uzundur.

Zambak soğanı Nergis Lale

Doku Kültürü
Doku kültürü ile üretim, laboratuvar ortamında steril şartlarda gerçekleştirilir. Ekonomik değeri yüksek, üretimi zor bitkilerin
ve soyu tükenmekte olan türlerin korunmasına yönelik çalışmalar için bu yöntem kullanılır. Bitkilerin kök ve gövde uçlarında
meristem adı verilen bölünme yeteneğine sahip ve henüz farklılaşmamış hücre grupları bulunur.
Çoğaltılmak istenilen bitkinin kök ve gövde ucundan meristem özellik gösteren hücre ya da küçük doku parçaları alınıp
sterilize edilerek yapay besi ortamına konur. Doku parçaları, besi ortamında mitoz ile kallus adı verilen düzensiz hücre
topluluğunu oluşturur. Oluşan kallus hücreleri, buradan alınarak bitki büyümesinde ve farklılaşmasında görevli hormonları
içeren ortama konur. Bu ortamda hücreler, farklılaşarak kök ve gövde gibi yapılara sahip küçük, yeni bitkiler oluşturur.

Bitki doku kültürünün aşamaları

Vejetatif Üremenin Avantajları
Vejetatif üreme, tarımda verimliliği artıran bir yöntemdir. Kısa sürede fazla ve kaliteli üretim yapılmasını sağlar. Tohumla
üremeye göre daha kısa sürede gerçekleşir. Tohumla üreyen bitkilerin genetik yapılarında farklılıklar oluşur. Vejetatif üre-
meyle oluşan bitkiler ise genetik açıdan birbirinin kopyasıdır. Vejetatif üreme ile bitkilerin sahip olduğu iyi özellikler korun-
muş olur. Tohum yapma yeteneğini kaybetmiş olan muz, çekirdeksiz üzüm gibi bitkiler bu şekilde üretilir.

113
BİYOLOJİ - TYT MEBİ KONU ÖZETLERİ 113