Page 111 - Konu Özetleri TYT Biyoloji
P. 111

EŞEYSİZ ÜREMENİN GENEL ÖZELLİKLERİ VE ÇEŞİTLERİ


        Sporla Üreme
        Sporlar, ana canlıdan mitoz veya mayoz ile oluşturulur. Sporlar; etrafı sert bir çeperle kaplanmış, olumsuz çevre koşul-
        larına dayanıklı, n kromozomlu özelleşmiş üreme hücrelerdir. Sporlar, ortam şartları uygun olduğunda döllenme olayı
        gözlenmeden mitoz ile gelişerek yeni bireyler oluşturur.
        Sporla üreme; bir hücreli canlılardan sıtma hastalığına neden olan plazmodiumda (plazmodyum), su yosunu gibi alglerde,
        mantarlarda, tohumsuz bitkilerden eğrelti otu ve karayosunlarında gerçekleşir.















                       Puf mantarının sporlarını yayması          Eğrelti otunda spor keseler

        Partenogenez
        Mayoz ile oluşan yumurta hücresinin döllenmeden mitozla gelişerek yeni bir birey oluşturmasına partenogenez denir.
        Omurgasızlardan arılar, karıncalar, yaprak bitleri, su pireleri, bazı çekirge ve kelebek türlerinde; omurgalılardan balık,
        kurbağa, sürüngen ve kuşların bazı türlerinde görülebilmektedir. Partenogenezle çoğalan türlerin çoğunda aynı zamanda
        eşeyli üreme de gerçekleşmektedir.
        Partenogenez, bazı türlerde cinsiyetin belirlenmesini denetlemede kullanılır. Örneğin, bal arılarında erkek bireyler parte-
        nogenezle oluşmuştur ve haploit kromozomludur. Dişi olan kraliçe arı ve işçi arılar döllenmiş yumurtalardan gelişmiştir ve
        diploit kromozomludur. Kraliçe arı üremeden sorumlu iken işçi arılar kısırdır. Kraliçe arı, mayoz ile çok sayıda yumurta
        üretir ve bunları bir kesede depolar. Haploit olan erkek arı ise mitozla spermler üretir. Kraliçe arı yılda bir kez çiftleşme
        uçuşu gerçekleştirir. Erkek arıdan alınan spermler, kraliçe arının vücudunda başka bir kesede depolanır. Kraliçe arının
        yumurtaları spermle döllenirse kraliçe ya da işçi arı, yumurta döllenmeden gelişirse erkek arı meydana gelir.
        Döllenmeyle meydana gelen embriyoların polenle beslenmeleri sonucunda işçi arılar, arı sütü ile beslenmeleri sonucunda
        kraliçe arılar oluşur. Bunun nedeni beslenme farklılığına bağlı olarak ortaya çıkan ve kalıtsal olmayan değişikliklerdir.






                           Kraliçe arı (2n)                    Erkek arı (n)

                                   Mayoz                              Mitoz

                            Yumurta (n)                        Spermler (n)




                               Partenogenez  Döllenmeden mitozla   Döllenme

                                    gelişen yumurta

                                                                Zigot (2n)







                            Erkek arı (n)             İşçi arı (kısır 2n)  Kraliçe arı (2n)
                                               Arılarda partenogenez
                                                                                                           111
        BİYOLOJİ - TYT                                                                                                                           MEBİ KONU ÖZETLERİ  111
   106   107   108   109   110   111   112   113   114   115   116