Page 111 - Konu Özetleri TYT Biyoloji
P. 111
EŞEYSİZ ÜREMENİN GENEL ÖZELLİKLERİ VE ÇEŞİTLERİ
Sporla Üreme
Sporlar, ana canlıdan mitoz veya mayoz ile oluşturulur. Sporlar; etrafı sert bir çeperle kaplanmış, olumsuz çevre koşul-
larına dayanıklı, n kromozomlu özelleşmiş üreme hücrelerdir. Sporlar, ortam şartları uygun olduğunda döllenme olayı
gözlenmeden mitoz ile gelişerek yeni bireyler oluşturur.
Sporla üreme; bir hücreli canlılardan sıtma hastalığına neden olan plazmodiumda (plazmodyum), su yosunu gibi alglerde,
mantarlarda, tohumsuz bitkilerden eğrelti otu ve karayosunlarında gerçekleşir.
Puf mantarının sporlarını yayması Eğrelti otunda spor keseler
Partenogenez
Mayoz ile oluşan yumurta hücresinin döllenmeden mitozla gelişerek yeni bir birey oluşturmasına partenogenez denir.
Omurgasızlardan arılar, karıncalar, yaprak bitleri, su pireleri, bazı çekirge ve kelebek türlerinde; omurgalılardan balık,
kurbağa, sürüngen ve kuşların bazı türlerinde görülebilmektedir. Partenogenezle çoğalan türlerin çoğunda aynı zamanda
eşeyli üreme de gerçekleşmektedir.
Partenogenez, bazı türlerde cinsiyetin belirlenmesini denetlemede kullanılır. Örneğin, bal arılarında erkek bireyler parte-
nogenezle oluşmuştur ve haploit kromozomludur. Dişi olan kraliçe arı ve işçi arılar döllenmiş yumurtalardan gelişmiştir ve
diploit kromozomludur. Kraliçe arı üremeden sorumlu iken işçi arılar kısırdır. Kraliçe arı, mayoz ile çok sayıda yumurta
üretir ve bunları bir kesede depolar. Haploit olan erkek arı ise mitozla spermler üretir. Kraliçe arı yılda bir kez çiftleşme
uçuşu gerçekleştirir. Erkek arıdan alınan spermler, kraliçe arının vücudunda başka bir kesede depolanır. Kraliçe arının
yumurtaları spermle döllenirse kraliçe ya da işçi arı, yumurta döllenmeden gelişirse erkek arı meydana gelir.
Döllenmeyle meydana gelen embriyoların polenle beslenmeleri sonucunda işçi arılar, arı sütü ile beslenmeleri sonucunda
kraliçe arılar oluşur. Bunun nedeni beslenme farklılığına bağlı olarak ortaya çıkan ve kalıtsal olmayan değişikliklerdir.
Kraliçe arı (2n) Erkek arı (n)
Mayoz Mitoz
Yumurta (n) Spermler (n)
Partenogenez Döllenmeden mitozla Döllenme
gelişen yumurta
Zigot (2n)
Erkek arı (n) İşçi arı (kısır 2n) Kraliçe arı (2n)
Arılarda partenogenez
111
BİYOLOJİ - TYT MEBİ KONU ÖZETLERİ 111