Page 162 - Konu Özetleri TYT Biyoloji

SU KİRLİLİĞİ, TOPRAK KİRLİLİĞİ, RADYOAKTİF KİRLİLİK, SES KİRLİLİĞİ

TOPRAK KİRLİLİĞİ
Zararlı ve atık maddelerin toprağa karışması sonucu toprağın yapısının bozulmasına toprak kirliliği denir. Birçok canlıya
ev sahipliği yapan toprağa bırakılan kirleticiler, topraktan bitkilere geçer. Besin zinciri yoluyla insana kadar ulaşır. Toprağın
temiz kalması, toprağa bağımlı yaşayan canlılar için oldukça önemlidir. Kirlenmiş topraklarda bitkiler yetişmez, toprağın
içerisinde yaşayan milyonlarca canlı yaşamını yitirir. Ekosistemin devamlılığı için bu canlıların her biri ayrı öneme sahiptir.
Evsel, endüstriyel ve radyoaktif atıklar; iş yeri, hastane ve şehir kanalizasyon atıkları; araçların egzoz gazları ve fabrika
bacalarından çıkan gazlar toprak kirliliğine yol açar. Aynı zamanda asit yağmurları ve su kirliliği, toprak kirliliğine neden
olurken toprak kirliliği de yer altı sularının kirlenmesine neden olur.
Toprak kirliliğini önlemede kullanılan en önemli uygulamalardan bazıları;
• Geri dönüştürülebilir atık maddeler geri dönüşüme kazandırılmalıdır.
• Verimli topraklar korunmalı, yeşil alanlar artırılmalıdır.
• Evsel ve endüstriyel atıklar, toprağa zarar veremeyecek şekilde toplanıp imha edilmelidir.
• Tarım ilaçlarının yanlış kullanımı önlenmelidir.
• Sanayi atıkları arıtılmadan toprağa verilmemelidir.
• Nükleer enerji santrallerinin kurulumu toprağa zarar vermeyecek şekilde planlanmalıdır.
Lağım suları ile kirlenmiş topraktan insanlara kolera, tifo, amipli dizanteri gibi hastalıklar bulaşır. Kimyasal ve radyoaktif
kirlilik sonucu topraktan ağır metaller, radyoaktif maddeler ve zehirli atıklar insanlara toprakla veya besin yoluyla geçebilir.
Bunlar zehirlenme, alerji ve kanser gibi hastalıklara neden olur.

RADYOAKTİF KİRLİLİK
Bazı radyoaktif maddeler; atom çekirdeği parçalandığı zaman çevreye alfa, beta ve gama ışınlarını yayar. Duyu organları
ile algılanamayan bu zararlı ışınlara radyasyon denir.
Radyasyon kaynakları;
• Uzay ve Güneş’ten gelen kozmik ışınlar,
• Yer kabuğunda bulunan uranyum, toryum gibi radyoizotoplar,
• Tıbbi amaçla kullanılan X ışını cihazları,
• Nükleer santraller,
• Televizyon, bilgisayar, mikrodalga fırın, cep telefonu vb. dir .
Radyasyon canlılarda gen mutasyonlarına, kansere, sakat doğumlara ve doku hasarlarına yol açabilir.
Radyasyonun canlılar üzerindeki etkisi; cins, yaş ve organlara göre ayrıca radyasyonun şiddetine, maruz kalınan süreye
ve ışınların türüne göre değişmektedir. Özellikle göz, en fazla etkilenen organdır.
Radyasyon;
• Görme zayıflığına, katarakta ve göz uyumunun yavaşlamasına sebep olabilir.
• DNA moleküllerinde kalıcı hasara yol açarak hayati tehlike oluşturabilir.
• Cilt, kemik iliği, bağırsak hücreleri gibi hızlı bölünen hücreler radyoaktif ışımaya karşı daha da hassastır. Bu da cilt,
akciğer ve tiroit kanseri görülme riskini artırır.

162 MEBİ KONU ÖZETLERİ BİYOLOJİ - TYT