Page 157 - Konu Özetleri TYT Biyoloji

MADDE DÖNGÜLERİ

Karbon (C) Döngüsü
Karbon (C) canlıların yapısını oluşturan organik moleküllerin temel elementlerinden biridir. Karbonun atmosfer, okyanus,
deniz ve tatlısu, toprak ve canlıların yapısında dönüşümlü olarak bulunmasına karbon döngüsü denir. Yeryüzünde bu
döngünün gerçekleşmesini sağlayan kilit molekül, karbonlu bileşiklerdir. Karbonlu bileşiklerden CO , atmosferde gaz hâ-
2
linde; suda ise çözünmüş hâlde bulunur. Suda yaşayan fitoplankton adı verilen mikroskobik canlılar suda çözünmüş olan
CO 'i fotosentezde kullanır. Karalarda ise bitkiler atmosferdeki CO 'i kullanır. Fotosentez olayında, havadaki CO yeşil
2 2 2
bitkiler tarafından kullanıldığında karbon içeren bileşikler fotosentez yapan canlıların yapısına geçer ve beslenme yoluyla
hayvanlara da aktarılır. Organik besinlerin yapısına katılan karbon, solunum sonucu tekrar atmosfere verilir. Canlıların
yapısında biriken karbon, ölü bitki ve hayvan kalıntıları ile toprağa karışır. Kalıntılar, topraktaki ayrıştırıcılar tarafından
parçalandığında karbondioksit açığa çıkar. Kömür, doğal gaz, petrol gibi fosil yakıtların yanması sonucunda da atmosfere
karbondioksit verilir. Doğada fosil yakıtlar, toprak ve sucul ekosistemlerde bulunan kayaçlar da karbonlu bileşikler içerir. Bu
kayaçlar havayla temas ettiğinde aşınır ve içindeki karbon yavaşça ayrışıp karbondioksit hâlinde okyanuslara ve atmosfere
katılır.

DİKKAT

Atmosferdeki karbondioksitin canlı bünyesine girmesi, ototrof canlıların yaptığı fotosentez ve kemosentez olayları ile olur.

Güneş ışığı

Yanan fosil yakıtlar
Fotosentez

Hayvan Organik
solunumu karbon

Kök solunumu

Ölü organizmalar
ve organik atıklar

Ayrıştırıcılar
Fosiller ve fosil yakıtlar

157
BİYOLOJİ - TYT MEBİ KONU ÖZETLERİ 157