Page 61 - Konu Özetleri TYT Coğrafya
P. 61
DÜNYA’NIN TEKTONİK OLUŞUMU VE JEOLOJİK ZAMANLAR
JEOLOJİK ZAMANLAR
Bilim insanları; yer kabuğu tabakaları arasındaki bitki ve hayvan fosillerini, kayaç yapılarını, tabakaların uzanışlarını, geç-
miş dönemlerdeki iklim özelliklerinin etkilerini inceleyerek birbirine göre farklılıklar bulunan zaman dilimleri tespit etmişler-
dir. Bu zaman dilimleri, jeolojik zamanlar şeklinde ifade edilmektedir.
Prekambriyen (İlkel Zaman) Senozoyik (III. Jeolojik Zaman)
• Hayatın başlaması (bakteri ve algler)
• Atmosferin oluşmaya başlaması
• Sular ve kayaçların oluşmaya başlaması
• Bugünkü bitki ve hayvan topluluklarının belirmeye
Paleozoyik (I. Jeolojik Zaman)
başlaması
• Levha hareketinin devam etmesine bağlı olarak Alp-
• Pangea Kıtası'nın oluşumu
ler, Himalayalar, Kayalık ve And dağları ile Atlas ve
• Taş kömürü yataklarının oluşumu Hint okyanuslarının oluşumu
• Sürüngenlerin, balıkların ve kara bitkilerinin ortaya çı- • Dünya'nın çeşitli bölgelerinde linyit, petrol, bor ve tuz
kışı yataklarının oluşumu
• Kaledoniyen ve Hersiniyen sıradağları oluşumu • Dünya genelinde şiddetli volkanizmanın yaşanması
• Kıtaların bugünkü görünümünü almaya başlaması
Mesozoyik (II. Jeolojik Zaman) • Günümüzdeki iklimlerin oluşması
• İlk memeliler ve kuşların oluşumu
• Buzul devirlerinin başlaması ve bitmesi
• Ammonitler ve dinozorların bu zamanın en önemli • İnsan hayatının başlaması
canlıları olması
• Tetis Denizi'nin oluşumu ve bu deniz tabanında bü yük
oranda tortullaşma meydana gelmesi
• Pangea'nın parçalanmasıyla Lavrasya ve Gondvana
kıtalarının oluşumu
TÜRKİYE’NİN JEOMORFOLOJİK GELİŞİMİ VE TEKTONİZMASI
Türkiye; Avrasya, Afrika ve Arabistan levhalarının birbirine yaklaştığı bölgededir. Birinci Jeolojik Zaman’dan bu yana olu-
şumu devam eden Türkiye arazisinde her jeolojik döneme ait arazi bulunmaktadır.
Yıldız Dağları, İzmir-Aydın arasındaki Menderes Masifi, Kırşehir Masifi, Alanya-Anamur Masifi Türkiye'de Birinci Jeolojik
Zaman’da oluşmuş masif arazilere örnek olarak verilebilir. Birinci Jeolojik Zaman’ın sonlarına doğru, Zonguldak, Bartın,
Karabük’te taş kömürü yatakları oluşmuştur.
İkinci Jeolojik Zaman’da Türkiye’nin bulunduğu alan, büyük oranda Tetis Denizi’nin altındaydı ve eski kara kütlelerinden
aşınan malzemelerin biriktiği bir tortullanma alanı durumundaydı.
Üçüncü Jeolojik Zaman’da Avrasya ve Afrika levhalarının birbirine yaklaşmasıyla Tetis Denizi’ndeki tortul tabakalar sı-
kışmış, yükselmiş ve Türkiye’nin bulunduğu alan büyük oranda kara hâline gelmiştir. Bu dönemde Türkiye’nin kuzeyinde
Kuzey Anadolu Dağları, güneyinde ise Toros Dağları yükselmiş; iç kesimlerde de göller oluşmuştur. Bor, tuz, linyit ve
petrol yatakları meydana gelmiştir. İstanbul ve Çanakkale Boğazı ile Marmara Denizi’nin bulunduğu alanları deniz suları
doldurmuş, göl durumundaki Karadeniz ise Akdeniz ile birleşmiştir. Şiddetli volkanik olaylar devam etmiş, volkanik dağlar
oluşmuş ve Türkiye bugünkü görünümünü kazanmıştır.
COĞRAFYA - TYT MEBİ KONU ÖZETLERİ 61