Page 63 - Konu Özetleri TYT Coğrafya

İÇ KUVVETLER VE KAYAÇLAR

Volkanizma
• Magmanın yer kabuğunun zayıf noktalarından patlama ve püskürmelerle yeryüzüne çıkması ya da yer kabuğunun
içine sokulması olaylarına volkanizma denir. Magmanın yer kabuğunun içerisindeki çatlak ve boşluklara sokulmasıyla
derinlik volkanizması, magmanın yeryüzüne ulaşmasıyla yüzey volkanizması oluşur.
• Yeryüzünde aktif ve sönmüş volkanlar genellikle levha sınırlarında yoğunluk gösterir. Büyük Okyanus (Pasifik) kıyıla-
rında çok fazla aktif volkan olduğu için buralar Ateş Çemberi olarak adlandırılır. Akdeniz'i içine alan Alp Kuşağı'nda ve
Doğu Afrika Kırığı'nda da volkanik faaliyetler görülmektedir. Şili, Meksika, Ekvador, ABD, İzlanda, İtalya, Endonezya,
Filipinler ve Japonya gibi ülkeler günümüzde volkanik patlamaların sık yaşandığı yerlerdendir.

Dünyadaki volkanik alanlar

Derinlik Volkanizması ile Oluşan Şekiller
Lakolit Magmanın bir damar aracılığıyla tabakalar arasına sokulması sonucu oluşan mantara benzer şekillerdir.

Sill Magmanın tortul tabakalar arasına yerleşip katılaşması sonucu oluşan şekillerdir.
Batolit Magmanın çok geniş alanlarda soğumasıyla derinlik kayaçlarından oluşan kubbe biçimindeki şekillerdir.

Dayk Magmanın tabakaları keserek damar şeklinde katılaşmasıyla oluşan şekillerdir.
Yüzey Volkanizması ile Oluşan Şekiller

Krater Volkan konilerinin üst kesimlerinde meydana gelen patlama sonucu oluşan çukurlardır.
Maar Magmadan yeryüzüne gelen gazların patlaması sonucu oluşan çukurdur.

Kaldera Patlamalar ya da çöküntülerle genişlemiş kraterdir.

Deprem (Seizma)
Yer kabuğunda meydana gelen sarsıntılara deprem denir. Yeryüzündeki depremlerin büyük bölümü yer kabuğundaki
kırık hatları (faylar) boyunca görülen tektonik depremlerdir. Tektonik depremlerin etki alanı geniş ve yıkıcı etkisi fazladır.
Yer kabuğunun içinde depremin asıl meydana geldiği yere odak noktası ya da iç merkez, yeryüzünde odak noktasına en
yakın olan ve depremden en çok etkilenen yere de dış merkez adı verilir.
Depremler sismograf denilen aletle ölçülür. Depremin büyüklüğü (magnitüd) deprem odağından boşalan enerji miktarını
esas alan Richter ölçeğine göre hesaplanır.

Yeryüzünde depremlerin yoğunlaştığı üç ana kuşak
bulunmaktadır.
• Büyük Okyanus'u çember şeklinde saran Pasifik
Deprem Kuşağı
• Atlas Okyanusu'nun ortasındaki levha sınırlarında
yer alan Atlantik Deprem Kuşağı
• Akdeniz Havzası ve Himalayalar çevresini kapsa-
yan Akdeniz-Himalaya Deprem Kuşağı
Deniz ve okyanus tabanlarında meydana gelen dep-
remler tsunami adı verilen dev dalgalar oluşturabilir.
Dünyadaki deprem alanları

COĞRAFYA - TYT MEBİ KONU ÖZETLERİ 63