Page 158 - Türkçeyi Etkili Kullananlar

N edim
NEDÎM

(1681-1730)

Hayatı ve Eserleri

İstanbul’da doğduğu tahmin edilmektedir. İyi bir eğitim görmüş, Arapça ve Farsça öğrenmiştir.
Medrese tahsilinden sonra müderrislik görevini elde etmiştir. III. Ahmed Dönemi’nin başlarında
şiirleri ile tanınmış olan Nedîm, Lale Devri’nin ünlü sadrazamı İbrahim Paşa’ya kasideler ve kıtalar
yazmıştır. Müderrislikten sonra Mahmud Paşa Mahkemesi naipliğine geçmiştir. Daha sonra bazı
medreselerde görev yapmıştır. 1729’da Sahn Medreseleri müderrisliğine yükselmiş, İbrahim Paşa’nın
kütüphanesinde görevlendirilmiştir. Bu görevi sırasında ilimle ve sanatla ilgili kendini geliştirmiştir.
Lale Devri’ni sonra erdiren Patrona Halil İsyanı sırasında vefat etmiştir.
Divan, Sahaifü’l-Ahbar, Aynî Tarihi bilinen eserleri arasında yer almaktadır.

Türkçeye Katkıları

• İstanbul Türkçesi ile büyümüş ve “İstanbul Şairi” olarak anılmıştır. Döneminde çokça kullanılan
Farsça, Arapça kelime ve tamlamaları kullanmayı tercih etmemiş; eserlerinde Türkçeleşmiş
kelimelere yer vermiş; dili sadeleştirerek anlaşılırlığı artırmıştır.

• Lale Devri şairi olan Nedîm, yerel söyleyişlerin edebiyata girmesi anlamına gelen mahallîleşme
akımının önemli temsilcilerinden biri olmuştur. Halk dili aracılığı ile toplumun gelenek ve
göreneklerini canlı bir şekilde şiirlerinde yaşatabilmiştir.

• Şiirlerinde atasözü ve deyimlere yer verip açık ve rahat bir söyleyiş tarzı benimseyerek
“Nedîmâne üslup” adı verilen, ayrı niteliklere ve kullanış özelliğine sahip bir üslup oluşturmuş;
bir tarzın adı olmuştur.

• Özelikle gazel ve şarkı gibi türlerde dili söz söyleme incelikleriyle işlemiş, sözcükleri nağmeli bir
şekilde kullanarak dil musikisi bakımından da başarılı örnekler ortaya koymuştur.

• Dildeki sadeliği “canım”, “sevdiğim”, “efendim” gibi doğal hitaplarla pekiştirmiş; İstanbul
Türkçesinin dildeki zarafetini oluşturmuştur.
• “Denebilir ki bundan iki yüz sene evvel Nedîm, bugünkü İstanbul Türkçesi ile terennüm
etmiştir.” sözleri ile Ahbülhak Hâmid Tarhan Nedîm’in dile verdiği önemi ve Türkçe sevgisini
ifade etmiştir.
• Dili kullanışı ile hiçbir divan şairinde
görülmeyen bir millîlik ile klasik Türk
şiirine yeni açılımlar getirmiş, eserleri ile
Türkçenin tarihî gelişiminin görülmesi
açısından zengin bir kaynak ortaya Mahallîleşme, Türkçenin kendi millî ve mahallî
koymuştur. olgunlaşmalarından doğan, dil ve söyleyiş
bakımından halka yakınlaşma hareketidir.

156 Türkçeyi Etkili Kullananlar