Page 184 - Türkçeyi Etkili Kullananlar

P eyami Safa
PEYAMİ SAFA

(1899-1961)

Hayatı ve Eserleri

İstanbul’da dünyaya gelmiştir. 1910’da Vefa İdadisine başlamıştır. Küçük yaşlardan itibaren
öğrenmeye merakı olan yazar, bir süre Posta-Telgraf Nezaretinde görev yapmıştır. 1918’de Rehber-i
İttihat Mektebinde öğretmenlik görevinde bulunmuş, daha sonra matbuat ve edebiyat dünyasına
atılmıştır. Server Bedi takma adını kullanmıştır. Yirminci Asır adlı bir akşam gazetesi çıkarmıştır. İlk
hikâyelerini bu gazetede Asrın Hikâyeleri adı ile imzasız olarak yayımlamıştır. Psikoloji ve felsefeye ilgi
duymuştur. Kültür Haftası ve Türk Düşüncesi adlarında iki dergi çıkarmıştır. Son yıllarında Son Havadis
gazetesinin başyazarlığını yapmıştır.
Siyah Beyaz Hikâyeler hikâye; Dokuzuncu Hariciye Koğuşu, Bir Tereddüdün Romanı, Yalnızız, Biz İnsanlar,
Cingöz Recai roman; Gün Doğuyor tiyatro türünde verdiği eserlerden bazılarıdır.

Türkçeye Katkıları

• “Kalemi elime aldığım günden beri Türkçe’nin müdafaası için yazdığım satırları birbirine eklesem,
İstanbul-Ankara şimendifer hattından daha uzun olur.” diyen yazar, dil üzerinde incelemelerde
bulunmayı bir görev sayarak Türkçenin savunuculuğunu yapmıştır.

• Türkçe ile ilgili değerlendirmelerde bulunarak yazılarında Türk dilinin hem güncel sorunlarına
hem de daha sonraki dönemlerde sıkıntı oluşturabilecek noktalarına temas etmiş hatta söz
konusu problemlerin çözüm yollarını da sunmuştur.

• Türkçe için en önemli ihtiyacın birtakım ikilikleri ortadan kaldıracak bir okul grameri oluşturulması
olduğunu ifade etmiş; Türk Grameri, 3. Sınıf Okul Grameri, Dil Bilgisi vb. ders kitapları yazmış;
bunun yanı sıra Türkçenin lise ve üniversitelerde öğretimi üzerine yazılar yayımlamıştır.

• Peyami Safa, dile giren her kelimenin sözlüğe alınmaması gerektiğini belirtmiş; “... karşılığı
bulunabilecek bir yabancı kelimeyi Türk lügatine sokmak Türkçe’nin kendi kaynaklarıyla
zenginleşmesi ve tekâmül etmesi kabiliyetini bıçaklamaktadır.” ifadeleri ile Türkçenin gelişimi için
bilinçli bir tavır ortaya koymuştur.
• Türkçenin yapısına uygun bir şekilde doğru kelimeler türetilebileceğini, amacın yabancı kelimeleri
bütünüyle temizlemek olmadığını, dile “mümkün olduğu kadar fazla sayıda öz Türkçe söz
kazandırmak” olduğunu belirtmiştir. Türkçenin ruhunu yansıtacak, kendi yapısına özgü zenginliği
ortaya çıkarabilecek kullanımlara yönelmenin gerekliliğini ifade etmiştir.

• Terimler ile ilgili olarak da çalışmalarda bulunmuş, terimlerin “doğru ve güzel Türkçe karşılıklarını
bulmak” konusunda görüşlerini dile getirmiş ancak bu konuda da aşırılığa kaçmanın doğru
olmadığını, gerektiğinde o kültürün terminolojisine uymak gerektiğini ifade etmiştir.

• Gazetecilik alanında ve sanata bağlı edebî türlerin her dalında eser vermiştir. Roman, hikâye,
piyes, inceleme ve fikir eserleri, “kimdir, nedir?” serisi, deneme, fıkra, makale, biyografi, ders
kitabı ve çeviri gibi birçok türde yazdığı eserler ile savunucusu olduğu Türkçeye hakkını vererek
Türk dilinin gücünü kanıtlamıştır.

182 Türkçeyi Etkili Kullananlar