Page 185 - Türkçeyi Etkili Kullananlar

Etkinlik

1. Aşağıdaki açıklamayı okuyunuz, açıklamadan hareketle soruları cevaplayınız.

Edebî eserlerde olay kadar o olayın okura veriliş biçimini oluşturan anlatım biçimleri
içerisinde betimlemenin ayrı bir önemi vardır. Açıklayıcı, fiziksel, ruhsal, sanatsal betimleme;
Peyami Safa’nın eserlerinde zamanın, duygunun, kişinin veya olayın gerçekleşme şeklini
vermek amacıyla oluşturulur. Peyami Safa, betimlemelerle ifadenin anlaşılırlığını artırır ve
günlük yaşamda insana özgü değerlerin edebî bir kimliğe dönüşmesini sağlar. Bu da okuru
kitabın içine çekerek somut anlatımdan soyuta geçişi başarıyla bağlar.

a) Peyami Safa’nın eserlerinden alınmış aşağıdaki parçalarda hangi betimleme türünün
(ruhsal, açıklayıcı, sanatsal, fiziksel) ağır bastığını noktalı yerlere yazınız.

Siyah elbiseli, dar yakası ince boynuna yapışarak
çenesinin altına uzanan, siyah saçları göze
görünmeyen bir topuzla arkasından toplanmış, zayıf ......................................
ve uzun yüzlü bir kadın. Geniş ve yüksek bir alnın
altında çok iri gözleri fanusa doğru bakıyordu. Burun, Betimleme
ağız ve çene hayret verici bir nispetsizlikle küçüktü.

(Matmazel Noraliya’nın Koltuğu)

Yeşil, yemyeşil bir memleketteymişim. (…) Kuytu,
uzun, loş bir yolda yürüyordu. Etrafında hep asır
görmüş ağaçlar, biçimlerini tanımadığım, isimlerini ......................................
bilmediğim yabancı otlar ve bir ninni söyler gibi ses
veren garip, munis, güzel, tatlı ve sevimli hayvanlar Betimleme
vardı.
(Ateş Böcekleri)

Her fikir seni büyüsüne takıp sürüklüyor. Bunu bildiğin
için, dışarıdan gelen tesirlere kafanla değil, inadınla
mukavemet ediyorsun. Bu inat nedir bilir misin? ......................................
Şahsiyetsizliğin yerini alan kör ve karanlık bir
benlik duygusudur. İnsanı saadete de, felakete de Betimleme
götürebilir.
(Yalnızız)

b) Yalnızız romanından alınan “Yine uzun fasılalarla damlayan su, derin sessizliği yumuşak ve
tutuk bir çınlayışla deliyor, bu gece trajik bir süratle koşan hâdiselerin ritmine aykırı bir
temkin, ağırlık ve sükûn hissi veriyordu.” cümlesinde yazar, betimleme tarzı ile zamanı ve
karakterin ruh hâlini “su sesi” ile tek bir cümlede ifade etmektedir.
Çok mutlu olduğunuz bir zaman dilimini ifade edecek bir nesne ve üç anahtar kelime
belirleyerek betimleyici anlatıma uygun bir cümle oluşturunuz.
Nesne Anahtar Kelimeler Betimleyici Cümle

.....................................................................................................
............... .....................................................................................................
.....................................................................................................

Türk Dili ve Edebiyatı 183