Page 62 - Türkçeyi Etkili Kullananlar

B ilge Kağan
BİLGE KAĞAN

(VII. yy.)

Hayatı ve Eserleri

Kutluğ Kağan ve İlbilge Hatun’un oğlu olan Bilge Kağan 683 (?) yılında doğmuştur. Bilge Kağan on dört
yaşındayken Batı ilinin “şad”ı ilan edilmiştir. Katıldığı seferlerde büyük başarılar kazanan Bilge Kağan,
kardeşi Kül Tigin’in desteğiyle 716 yılında Göktürk Devleti’ne kağan olmuştur. Kağanlığı döneminde
ülke içinde birlik ve dirliği sağlamaya çalışmış, düşmanlarla mücadeleye devam etmiştir. 731 yılında
kardeşi Kül Tigin vefat edince onun adına Kül Tigin Yazıtı’nı diktirmiştir. Kardeşinin ölümüyle büyük güç
kaybeden Bilge Kağan, 734 yılında vefat etmiştir. Küçük oğlu Tengri Kağan, babası adına Bilge Kağan
Yazıtı’nı diktirmiştir. Bilge Kağan Yazıtı’ndaki metinler Tengri Kağan tarafından oluşturulmuştur.
Bu metinleri oluştururken amcası Kül Tigin adına babası Bilge Kağan tarafından yazdırılan yazıtın
metninden yararlanmıştır. Bu yazıtta Bilge Kağan dönemindeki olaylardan söz edilmiştir.

Türkçeye Katkıları

• Köktürk Yazıtları, Türkçenin en eski yazılı belgelerindendir.
• Yazıtlardaki dil ve anlatım, Türkçenin gelişmiş bir dil olduğunu ve bu yazıtlardan çok daha önce
kullanılmaya başlandığını gösterir niteliktedir. Bu bakımdan Köktürk Yazıtları, Türkçenin tarihi ve
gelişimi açısından oldukça önemli bir yere sahiptir.
• Türkçenin bilinen yazılı ilk örnekleridir.

• Türk kültür, tarih ve sosyal hayatı hakkında yazıtlardan bilgi edinilebilmektedir.
• Yazıtlar, dönemin deyimlerine ve günümüz atasözlerinin ilk hâlleri olan savlara yer vermesi
bakımından önemlidir.
• Köktürk Yazıtları söylev türünün ilk örneğidir.

Özgün Metin
türük: oguz: begleri: bodun: eşiding: üze: tengri: basmasar: asra: yir: telinmeser: türük: bodun:
ilingin: törüngin: kim: artatı: udaçı: erti:
Günümüz Türkçesi
Türk, Oğuz beyleri, milleti, işitin: Üstte gök basmasa, altta yer delinmese, Türk milleti, ilini
töreni kim bozabilecekti?

(Kül Tiğin Kitabesi-Doğu Yüzü)

60 Türkçeyi Etkili Kullananlar