Page 115 - BEDEN EĞİTİMİ VE SPOR TARİHİ 12

4.3. OSMANLI DEVLETİ’NDEKİ İLK SPOR KULÜPLERİ
Osmanlılarda kurulan ilk Türk spor kulübü, Reşat Danyal ve Fuat Hüsnü Kayacan tarafından
Kulüp, lig ve federasyon kavramları Avrupa’da 19. yüzyılda gelişmeye başlamıştır. Bu kavramlar 1899 yılında kurulan Siyah Çoraplılar Futbol Kulübüdür (Black Stocking Football Club). Bu kulüp, adını
kısa bir süre sonra Osmanlılarda da görülmüş ancak o yıllarda kulüpleşme, dernek kurma ve toplantı dü- futbolcularının kırmızı forma altına giydiği siyah çoraplardan almıştır. 1901 yılında ise bütünüyle Türk
zenleme gibi faaliyetler Türkler arasında yasak olduğu için yaygınlaşamamıştır. Daha sonraları saraya yakın futbolculardan oluşan Kadıköy Kulübü kurulmuş ancak bu iki kulüp de daha sonra kapatılmıştır. 1903
çevreler, paşa çocukları, şehzadeler ve azınlıklar kendi aralarında birlikler oluşturarak spor yapabilmiş; or- yılında Mazhar Bey ve arkadaşları tarafından “Beşiktaş Bereket Jimnastik Kulübü kurulmuştur.
tak amaçlı kişilerin bir araya gelerek oluşturdukları bu gönüllü birlikler, zamanla kulüplere dönüşmüştür Kulübün çalışma yapacağı dallar; İsveç jimnastiği, iptidai asker talimleri, nazari ve amelî endaht
(Görsel 4.48). talimleri, halter, lobut, baston, piramit talimleri, barfiks, paralel, halka, ip, her türlü koşu ve atlamalar,
boks, eskrim, süngü, futbol, hokey, rugby, tenis ve kürek olarak belirlenmiştir.
1903 yılında kurulan Beşiktaş Bereket Jim-
nastik Kulübü; güreş, boks, jimnastik, eskrim dalla-
rında etkinken kulübün futbola ilgisi 1910 yılında
başlamış ve kulübün adı “Beşiktaş Osmanlı Jimnas-
tik Kulübü” olarak değiştirilmiştir. Daha sonra 1905
yılında Galatasaray ve 1907 yılında Fenerbahçe
kulüpleri kurulmuştur (Görsel 4.49, 4.50, 4.51).
Osmanlılarda ilk futbol ligi, 1903 yılında
İstanbul Futbol Birliği adıyla kurulmuştur. İstan-
bul Futbol Birliği, yöneticilerinin kulüp temsilcile-
ri tarafından seçildiği federatif amaçlı bir birliktir.
Bu birliği, Moda ve Kadıköy futbol kulüpleri adına
James Lafontaine (Ceymis Lafonteyn) ve Henry
Pears (Henri Piyırs), Elpis (Elfis) kulübü adına Aleko Görsel 4.50: Beşiktaş Osmanlı Jimnastik Kulübü
Görsel 4.48: Beşiktaş futbol kulübü ve Imagene (İmecin), Elçilik Gemisi takımı adına
Horace Armitage (Horıs Armıtıç) bir araya gelerek
23 Nisan 1873 tarihinde İstanbul’da İngilizce yayımlanan “The Levant Herald (Dı Livent Herılt)”
isimli gazete, Osmanlı Devleti’nde ilk spor kulübünün 1867 yılında Sultan Abdülaziz zamanında İngiliz kurmuştur. Birlikte hiç taşra örgütü yer almamıştır.
emekli amirallerinden Hobart (Hobırt) Paşa tarafından “The Imperid Yachting and Boating Clup (İmperid İstanbul Futbol Birliği yedi yıl görev yapmıştır.
Yat ve Tekne Kulübü)” adıyla kurulduğu bilgisine yer vermiştir. İstanbul Futbol Birliği, kulüpler arasındaki
Osmanlı Devleti’nde spor teşkilatını oluşturan geleneksel kurumlar, ancak 19. yüzyılın sonlarına maçların belirli bir programa bağlı olarak düzenli
doğru Tanzimat’la birlikte yerini kulüpleşmeye bırakmıştır. Tüm dünyada 19. yüzyıl başlarından itiba- bir şekilde yapılması amacıyla kurulmuştur. Birlik;
ren belirli kurallara göre yapılmaya ve gelişmeye başlayan modern sporlar, Osmanlılarda ancak 1870’li lig maçlarının 1903 yılında başlamasını, karşılaş-
yıllarda kendini göstermeye başlamıştır. Tanzimat Dönemi’nde kurularak günümüzdeki modern spor maların Kadıköy sahasında yapılmasını, program- Görsel 4.51: Galatasaray Kulübü
kulüplerine ve spor örgütlenmelerine öncülük eden kurumlar olarak jimnastikhaneler, YMCA (Young da yer alan karşılaşmaların tarihlerinin karşılaşacak
Men’s Christian Association-Genç Hristiyan Erkekler Birliği), İstanbul Futbol Birliği ve o dönemde var olan kulüplerce saptanarak 15 gün öncesinden birlik
eğitim kurumları sıralanabilir. yönetimine bildirilmesini ve her on yıllık dönem-
Osmanlı Devleti’ndeki ilk spor kulüpleri, Rumlar tarafından kurulmuştur. Bunda sportif faaliyet- de en çok birinci olan kulübe bir şampiyonluk şildi
lerin çeşitli sebeplerle İzmir, İstanbul ve Selanik gibi şehirlerde bulunan İngilizler tarafından yapılması ve verilmesini kararlaştırmıştır.
Rumların İngilizlerle yakın ticari ilişkiler içinde olması etkili olmuştur. 1905-1906 sezonunda Galatasaray ve
Osmanlı Devleti’nde geleneksel spor yapısından kulüpleşmeye geçiş, Tanzimat’la birlikte olmuş- 1908-1909 sezonunda Fenerbahçe, İstanbul Fut-
tur. Jimnastik sporunun okul programlarında yer aldığı 1863 yılı, spor ve spor yönetimi için başlangıç nok- bol Birliğine katılan Türk takımları olmuştur. Daha
tası olmuştur. 1896 yılında İngilizler tarafından kurulan “Moda Futbol ve Rugby”kulübü, İstanbul’da kuru- sonra Altınordu, Süleymaniye, Vefa, Nişantaşı,
lan ilk spor kulübü olmuştur. Osmanlı Devleti’nde futbol, Meşrutiyet’in ilanına kadar yabancıların tekelinde Türkgücü ve diğer Anadolu kulüpleri kurulmuş-
kalmıştır. Çünkü o dönemde Türklerin kulüp ve dernek kurmaları devlet tarafından yasaklanmıştır. tur. Birinci Dünya Savaşı’na kadar spor alanında
Osmanlılarda kurulan ilk Türk spor kulübü, Reşat Danyal ve Fuat Hüsnü Kayacan tarafından 1899 oluşan hareketlenmeler, Kurtuluş Savaşı sırasında
yılında kurulan Siyah Çoraplılar Futbol Kulübüdür (Black Stocking Football Club). Bu kulüp, adını futbol- durmuş ve birçok sporcu Millî Mücadele’ye katıl- Görsel 4.52: Fenerbahçe Kulübü
cularının kırmızı forma altına giydiği siyah çoraplardan almıştır. 1901 yılında ise bütünüyle Türk futbol- mıştır.
culardan oluşan Kadıköy Kulübü kurulmuş ancak bu iki kulüp de daha sonra kapatılmıştır. 1903 yılında
Mazhar Bey ve arkadaşları tarafından “Beşiktaş Bereket Jimnastik Kulübü kurulmuştur. Kulübün çalışma
yapacağı dallar; İsveç jimnastiği, iptidai asker talimleri, nazari ve amelî endaht talimleri, halter, lobut,
baston, piramit talimleri, barfiks, paralel, halka, ip, her türlü koşu ve atlamalar, boks, eskrim, süngü, fut-
bol, hokey, rugby, tenis ve kürek olarak belirlenmiştir.

112 OSMANLI DEVLETİ’NDE BEDEN EĞİTİMİ VE SPOR OSMANLI DEVLETİ’NDE BEDEN EĞİTİMİ VE SPOR 113