Page 115 - BEDEN EĞİTİMİ VE SPOR TARİHİ 12

4.3. OSMANLI DEVLETİ’NDEKİ İLK SPOR KULÜPLERİ 1903 yılında kurulan Beşiktaş Bereket Jim-
nastik Kulübü; güreş, boks, jimnastik, eskrim dalla-
Kulüp, lig ve federasyon kavramları Avrupa’da 19. yüzyılda gelişmeye başlamıştır. Bu kavramlar rında etkinken kulübün futbola ilgisi 1910 yılında
kısa bir süre sonra Osmanlılarda da görülmüş ancak o yıllarda kulüpleşme, dernek kurma ve toplantı dü- başlamış ve kulübün adı “Beşiktaş Osmanlı Jimnas-
zenleme gibi faaliyetler Türkler arasında yasak olduğu için yaygınlaşamamıştır. Daha sonraları saraya yakın tik Kulübü” olarak değiştirilmiştir. Daha sonra 1905
çevreler, paşa çocukları, şehzadeler ve azınlıklar kendi aralarında birlikler oluşturarak spor yapabilmiş; or- yılında Galatasaray ve 1907 yılında Fenerbahçe
tak amaçlı kişilerin bir araya gelerek oluşturdukları bu gönüllü birlikler, zamanla kulüplere dönüşmüştür kulüpleri kurulmuştur (Görsel 4.49, 4.50, 4.51).
(Görsel 4.48). Osmanlılarda ilk futbol ligi, 1903 yılında
İstanbul Futbol Birliği adıyla kurulmuştur. İstan-
bul Futbol Birliği, yöneticilerinin kulüp temsilcile-
ri tarafından seçildiği federatif amaçlı bir birliktir.
Bu birliği, Moda ve Kadıköy futbol kulüpleri adına
James Lafontaine (Ceymis Lafonteyn) ve Henry
Pears (Henri Piyırs), Elpis (Elfis) kulübü adına Aleko Görsel 4.49: Beşiktaş Osmanlı Jimnastik Kulübü
ve Imagene (İmecin), Elçilik Gemisi takımı adına
Horace Armitage (Horıs Armıtıç) bir araya gelerek
kurmuştur. Birlikte hiç taşra örgütü yer almamıştır.
İstanbul Futbol Birliği yedi yıl görev yapmıştır.
İstanbul Futbol Birliği, kulüpler arasındaki
maçların belirli bir programa bağlı olarak düzenli
bir şekilde yapılması amacıyla kurulmuştur. Birlik;
lig maçlarının 1903 yılında başlamasını, karşılaş-
maların Kadıköy sahasında yapılmasını, program-
da yer alan karşılaşmaların tarihlerinin karşılaşacak Görsel 4.50: Galatasaray Kulübü
Görsel 4.48: Beşiktaş futbol kulübü
kulüplerce saptanarak 15 gün öncesinden birlik
23 Nisan 1873 tarihinde İstanbul’da İngilizce yayımlanan “The Levant Herald (Dı Livent Herılt)” yönetimine bildirilmesini ve her on yıllık dönem-
isimli gazete, Osmanlı Devleti’nde ilk spor kulübünün 1867 yılında Sultan Abdülaziz zamanında İngiliz de en çok birinci olan kulübe bir şampiyonluk şildi
emekli amirallerinden Hobart (Hobırt) Paşa tarafından “The Imperid Yachting and Boating Clup (İmperid verilmesini kararlaştırmıştır.
Yat ve Tekne Kulübü)” adıyla kurulduğu bilgisine yer vermiştir. 1905-1906 sezonunda Galatasaray ve
Osmanlı Devleti’nde spor teşkilatını oluşturan geleneksel kurumlar, ancak 19. yüzyılın sonlarına 1908-1909 sezonunda Fenerbahçe, İstanbul Fut-
doğru Tanzimat’la birlikte yerini kulüpleşmeye bırakmıştır. Tüm dünyada 19. yüzyıl başlarından itiba- bol Birliğine katılan Türk takımları olmuştur. Daha
ren belirli kurallara göre yapılmaya ve gelişmeye başlayan modern sporlar, Osmanlılarda ancak 1870’li sonra Altınordu, Süleymaniye, Vefa, Nişantaşı,
yıllarda kendini göstermeye başlamıştır. Tanzimat Dönemi’nde kurularak günümüzdeki modern spor Türkgücü ve diğer Anadolu kulüpleri kurulmuş-
kulüplerine ve spor örgütlenmelerine öncülük eden kurumlar olarak jimnastikhaneler, YMCA (Young tur. Birinci Dünya Savaşı’na kadar spor alanında
Men’s Christian Association-Genç Hristiyan Erkekler Birliği), İstanbul Futbol Birliği ve o dönemde var olan oluşan hareketlenmeler, Kurtuluş Savaşı sırasında
eğitim kurumları sıralanabilir. durmuş ve birçok sporcu Millî Mücadele’ye katıl-
Osmanlı Devleti’ndeki ilk spor kulüpleri, Rumlar tarafından kurulmuştur. Bunda sportif faaliyet- mıştır. Görsel 4.51: Fenerbahçe Kulübü
lerin çeşitli sebeplerle İzmir, İstanbul ve Selanik gibi şehirlerde bulunan İngilizler tarafından yapılması ve
Rumların İngilizlerle yakın ticari ilişkiler içinde olması etkili olmuştur.
Osmanlı Devleti’nde geleneksel spor yapısından kulüpleşmeye geçiş, Tanzimat’la birlikte olmuş-
tur. Jimnastik sporunun okul programlarında yer aldığı 1863 yılı, spor ve spor yönetimi için başlangıç nok-
tası olmuştur. 1896 yılında İngilizler tarafından kurulan “Moda Futbol ve Rugby” kulübü, İstanbul’da kuru-
lan ilk spor kulübü olmuştur. Osmanlı Devleti’nde futbol, Meşrutiyet’in ilanına kadar yabancıların tekelinde
kalmıştır. Çünkü o dönemde Türklerin kulüp ve dernek kurmaları devlet tarafından yasaklanmıştır.
Osmanlılarda kurulan ilk Türk spor kulübü, Reşat Danyal ve Fuat Hüsnü Kayacan tarafından 1899
yılında kurulan Siyah Çoraplılar Futbol Kulübüdür (Black Stocking Football Club). Bu kulüp, adını futbol-
cularının kırmızı forma altına giydiği siyah çoraplardan almıştır. 1901 yılında ise bütünüyle Türk futbol-
culardan oluşan Kadıköy Kulübü kurulmuş ancak bu iki kulüp de daha sonra kapatılmıştır. 1903 yılında
Mazhar Bey ve arkadaşları tarafından “Beşiktaş Bereket Jimnastik Kulübü kurulmuştur. Kulübün çalışma
yapacağı dallar; İsveç jimnastiği, iptidai asker talimleri, nazari ve amelî endaht talimleri, halter, lobut,
baston, piramit talimleri, barfiks, paralel, halka, ip, her türlü koşu ve atlamalar, boks, eskrim, süngü, fut-
bol, hokey, rugby, tenis ve kürek olarak belirlenmiştir. Görsel 4.52: Beşiktaş Kulüp Amblemi Görsel 4.53: Galatasaray Kulüp Amblemi Görsel 4.54: Fenerbahçe Kulüp Amblemi

112 OSMANLI DEVLETİ’NDE BEDEN EĞİTİMİ VE SPOR OSMANLI DEVLETİ’NDE BEDEN EĞİTİMİ VE SPOR 113