Page 110 - BEDEN EĞİTİMİ VE SPOR TARİHİ 12

4.2. OSMANLI DEVLETİ’NİN

SON YILLARINDA BEDEN EĞİTİMİ VE SPOR

4.2.1. Osmanlı Devleti’nin Son Yıllarında

Beden Eğitimi ve Sporun Yeri ve Önemi

Spor; Türkler için gücü, çevikliği, bedensel yetileri gösteren millî kültür varlıklarından biridir. Di-
ğer Türk devletlerinde olduğu gibi Osmanlılarda da güreş, avcılık, atıcılık, okçuluk, binicilik, kılıç, cirit,
tepük, ağırlık kaldırma, gürz ve topuz kullanma gibi spor dalları ön planda yer almaktaydı. Yarışma biçi-
minde gerçekleştirilen güreş, binicilik, cirit ve okçuluk gibi sporlar daha sonraki yıllarda gelenekselleşmiş
ve ata sporu hâline dönüşmüştür. Bu spor dalları, özellikle Osmanlı Devleti’nin ihtişamlı dönemlerinde
sarayın ve padişahın desteklediği spor dalları arasındaydı (Görsel 4.42).
Osmanlılarda sporcuların genellikle Arna-
vut, Abaza, Çerkez, Boşnak, Bulgar, Hırvat ve Gürcü
kökenli oldukları bilinmektedir. Osmanlı padişahla-
rı, komşu ülkelerdeki sporcuları çok yüksek maaşlar
vererek İstanbul’a getirtirlerdi. Bu sayede Osmanlı
Devleti’nin bazı spor dallarında üstün sporculara sa-
hip olduğu bilinmektedir.
Osmanlı Devleti’nde sporun bilinçli bir et-
kinlikten çok savaş eğitimi amacıyla uygulandığı ve
teşkilatlandığı bilinmektedir. Bu nedenle Osman-
lılarda spor eğitimi, eğitim kurumlarında ders ola-
rak değil daha çok talim olarak yapılmıştır. Osmanlı
Devleti’nde spor eğitiminin verildiği kurumlar; as-
kerî eğitim-öğretim kurumları, Enderun ve halk eği-
timi veren tekkelerdi.
Osmanlı Devleti’nde geleneksel anlamda-
ki spor örgütlenmelerinin en önemlisi, varlığını 21.
yüzyılın başına kadar sürdüren sporcu tekkeleridir.
Anadolu’daki diğer bir örgütlenme ise sporcuların
siyasi ve ekonomik anlamda güçlü kişiler tarafından
korunması ve desteklenmesidir. Bu örgütlenmenin
sporcu tekkelerindeki yapılanmadan farkı, Anadolu
toplumlarına özgü olmaktan çok evrensel bir özel-
lik taşımasıdır. Anadolu’daki üçüncü örgütlenme
ise eski Türklerden bu yana var olan ve günümüzde
hâlâ Kırkpınar güreşleri ile varlığını devam ettiren
“ağalık” düzenidir.
Görsel 4.42: Cirit

Sporcu tekkelerinde idmancıların (sporcuların) uyku ve beslenmeleri bir düzene bağlanır, ala-
cakları besin türleri bilgili ve deneyimli usta idmancılar tarafından düzenlenirdi. Sporcu tekkeleri, özel
yasalarla ve çok yönlü yönetmeliklere bağlı olarak yönetilirdi. Osmanlı Devleti’nin büyüme ve gelişme
dönemlerinde hem sosyal ve kültürel temaslar sağlayan hem de toplumu bütünleştirici ve birleştirici
görevler üstlenen bu spor tekkeleri, çöküş döneminde sosyal fonksiyonlarını yitirmiş ve amaçları dışında
faaliyetler gösteren kurumlar hâline dönüşmüştür. Osmanlı Devleti’ndeki spor teşkilatlanmasında çok
önemli bir yer tutan sporcu tekkeleri, Tanzimat Dönemi’nde de yükselme ve duraklama dönemlerindeki
kadar aktif olmasa da görevine devam etmiştir.
Sultan II. Mahmud’un Enderun’daki sporcuları saraydan çıkarıp askere almasıyla birlikte Osmanlı
sarayının da spora ve spor eğitimine verdiği desteğin ortadan kalktığı bilinmektedir.

108 OSMANLI DEVLETİ’NDE BEDEN EĞİTİMİ VE SPOR