Page 114 - BEDEN EĞİTİMİ VE SPOR TARİHİ 12

4.3. OSMANLI DEVLETİ’NDEKİ İLK SPOR KULÜPLERİ

Kulüp, lig ve federasyon kavramları Avrupa’da 19. yüzyılda gelişmeye başlamıştır. Bu kavramlar
kısa bir süre sonra Osmanlılarda da görülmüş ancak o yıllarda kulüpleşme, dernek kurma ve toplantı dü-
zenleme gibi faaliyetler Türkler arasında yasak olduğu için yaygınlaşamamıştır. Daha sonraları saraya yakın
çevreler, paşa çocukları, şehzadeler ve azınlıklar kendi aralarında birlikler oluşturarak spor yapabilmiş; or-
tak amaçlı kişilerin bir araya gelerek oluşturdukları bu gönüllü birlikler, zamanla kulüplere dönüşmüştür
(Görsel 4.48).

Görsel 4.48: Beşiktaş futbol kulübü
23 Nisan 1873 tarihinde İstanbul’da İngilizce yayımlanan “The Levant Herald (Dı Livent Herılt)”
isimli gazete, Osmanlı Devleti’nde ilk spor kulübünün 1867 yılında Sultan Abdülaziz zamanında İngiliz
emekli amirallerinden Hobart (Hobırt) Paşa tarafından “The Imperid Yachting and Boating Clup (İmperid
Yat ve Tekne Kulübü)” adıyla kurulduğu bilgisine yer vermiştir.
Osmanlı Devleti’nde spor teşkilatını oluşturan geleneksel kurumlar, ancak 19. yüzyılın sonlarına
doğru Tanzimat’la birlikte yerini kulüpleşmeye bırakmıştır. Tüm dünyada 19. yüzyıl başlarından itiba-
ren belirli kurallara göre yapılmaya ve gelişmeye başlayan modern sporlar, Osmanlılarda ancak 1870’li
yıllarda kendini göstermeye başlamıştır. Tanzimat Dönemi’nde kurularak günümüzdeki modern spor
kulüplerine ve spor örgütlenmelerine öncülük eden kurumlar olarak jimnastikhaneler, YMCA (Young
Men’s Christian Association-Genç Hristiyan Erkekler Birliği), İstanbul Futbol Birliği ve o dönemde var olan
eğitim kurumları sıralanabilir.
Osmanlı Devleti’ndeki ilk spor kulüpleri, Rumlar tarafından kurulmuştur. Bunda sportif faaliyet-
lerin çeşitli sebeplerle İzmir, İstanbul ve Selanik gibi şehirlerde bulunan İngilizler tarafından yapılması ve
Rumların İngilizlerle yakın ticari ilişkiler içinde olması etkili olmuştur.
Osmanlı Devleti’nde geleneksel spor yapısından kulüpleşmeye geçiş, Tanzimat’la birlikte olmuş-
tur. Jimnastik sporunun okul programlarında yer aldığı 1863 yılı, spor ve spor yönetimi için başlangıç nok-
tası olmuştur. 1896 yılında İngilizler tarafından kurulan “Moda Futbol ve Rugby” kulübü, İstanbul’da kuru-
lan ilk spor kulübü olmuştur. Osmanlı Devleti’nde futbol, Meşrutiyet’in ilanına kadar yabancıların tekelinde
kalmıştır. Çünkü o dönemde Türklerin kulüp ve dernek kurmaları devlet tarafından yasaklanmıştır.
Osmanlılarda kurulan ilk Türk spor kulübü, Reşat Danyal ve Fuat Hüsnü Kayacan tarafından 1899
yılında kurulan Siyah Çoraplılar Futbol Kulübüdür (Black Stocking Football Club). Bu kulüp, adını futbol-
cularının kırmızı forma altına giydiği siyah çoraplardan almıştır. 1901 yılında ise bütünüyle Türk futbol-
culardan oluşan Kadıköy Kulübü kurulmuş ancak bu iki kulüp de daha sonra kapatılmıştır. 1903 yılında
Mazhar Bey ve arkadaşları tarafından “Beşiktaş Bereket Jimnastik Kulübü kurulmuştur. Kulübün çalışma
yapacağı dallar; İsveç jimnastiği, iptidai asker talimleri, nazari ve amelî endaht talimleri, halter, lobut,
baston, piramit talimleri, barfiks, paralel, halka, ip, her türlü koşu ve atlamalar, boks, eskrim, süngü, fut-
bol, hokey, rugby, tenis ve kürek olarak belirlenmiştir.

112 OSMANLI DEVLETİ’NDE BEDEN EĞİTİMİ VE SPOR