Page 137 - RİTİM EĞİTİMİ VE HALK DANSLARI 11
P. 137
4.7. HORONLAR
Görsel 4.12: Horon türü halk dansları (Rize)
Horon; topluluk, yığın, küme anlamındadır. Horon Karadeniz’de, özellikle Doğu Karadeniz’in kıyı
kesimlerinde daha çok sıralı şekilde topluca oynanan, disiplinli halk oyunlarının genel adıdır. Karadeniz
yöresinde horonlar; “horum”, “horan”, “horom”, “horun” ve “foron” gibi adlarla da anılmaktadır (Görsel 4.12).
Doğu Karadeniz; engebeli coğrafyasına, hırçın denizine ve sınırlı tarımsal üretimine rağmen tarih boyunca
birçok kültüre ev sahipliği yapmıştır. Bu kültürel çeşitlilik; bölgenin diline, geleneklerine ve danslarına da
yansımıştır. Horon türü halk danslarında gerek kullanılan çalgılar gerekse ritim ve dansların karakteristik
özellikleri bakımından yöreden yöreye farklılıklar görülmektedir.
Horonlar çoğunlukla erkekler tarafından oynanmaktadır ancak “kız horonu”, “kadın horonu” ve “sal-
lama” gibi yalnızca kadınlar tarafından oynanan horonlara da sıkça rastlanmaktadır. Erkek danslarındaki
hareketli, sert figürler; kadın danslarında da aynı hareketliliktedir fakat daha yumuşaktır. Kadın horonları,
özel türküler eşliğinde oynanan “nanay” türündedir. Ayrıca “rahat horon”, “alaca horon” diye bilinen kadın
erkek birlikte oynanan karma horonlar da bölgede görülmektedir. Horonlar, türkü ya da sadece çalgı eşliğin-
de oynanmaktadır. Geleneksel yapısında horonu “çavuş”, “horoncu başı” ya da “horon başı” yönetmektedir.
Horon, belli bir sıra izlenerek oynanmaktadır. Yörelere göre değişen bu sıralamaya “horon faslı” denmekte-
dir. Horonda oyuncu sayısı, geleneksel yapısında, iki ile sekiz kişi arasında değişebilmektedir. “Kılıç horo-
nu”, “bıçak horonu” gibi daha çok özel beceri gerektiren özel danslar ise iki kişiyle oynanmaktadır. İki kişiyle
oynanan horonlarda el ele tutuşmak söz konusu değildir. Karadeniz’in önemli etkinliklerinden olan yayla
şenliklerinde, çok sayıda insanın uzun bir dizi ya da çember oluşturarak horon oynadığı görülmektedir.
Dans edenler, el ele tutuşarak sıra oluşturabildikleri gibi iki baştan kapanarak daire hâlinde de oynayabil-
mektedirler. Horondaki dansçı sayısı fazlalaştığında sıra, çember şekline dönüşmektedir. Çemberin içinde
bulunan kemençeci aynı zamanda horonu yönetmektedir. Horonlar genelde komutla oynandığı gibi kız ho-
ronları komuta bağlı kalınmadan da oynanabilmektedir. Dans sırasında dansçıları coşturmak için söylenen
“Kollar dik!”, “Dik oyna!”, “Oyna oyna!”, “Ha uşak ha!”, “Al aşağı!” gibi komut ve yöresel dildeki naralar da
kadın ve erkek danslarında sıkça kullanılmaktadır.
Geleneksel formunda horonların genel olarak üç bölümden oluştuğu görülmektedir. Birinci bölüm
olarak adlandırılan düz horon bölümünde, horon ağır tempoda oynanmaya başlanmaktadır. Bu nedenle
oyunun bu bölümüne “ağır horon bölümü” de denir. Çemberde oynanan oyun, saat ibresinin tersi yönünde
döner. Söylenen türkülere ellerle tempo tutulmaktadır. Müzik ne kadar yüksek tempolu çalınırsa dansçılar
da o kadar hareketlidir. Gelen komutla oyunun kuruluş sırasına göre ikinci bölüme geçilmektedir. İkinci bö-
lüm olan “yenlik bölümü”nde ritim, düz horon bölümüne oranla biraz daha hızlıdır. Bu şekilde ikinci bölüm
de tamamlandıktan sonra yöresel dildeki komutlarla sert bölüme geçilmektedir. Üçüncü bölümde, diğer bö-
lümlere nazaran hareketler daha sert ve canlıdır. Oyunun en gösterişli, temposunun oldukça yüksek olduğu
bölümdür ve üçüncü bölüm sonrasında oyuna devam edilecekse tekrar düz horon bölümüne geçilmektedir.
Horonlar kıyı bölgelerde genellikle kemençe, iç kesimlerde ise davul, zurna ya da bağlama eşliğin-
de oynanmaktadır. Bu bölgede kullanılan davulların boyutları daha küçüktür. Bazı bölgelerde tulum (guda),
akordeon, kaval, klarnet ve mey de kullanılmaktadır. Kadınların geleneksel ortamda özel olarak tef, darbu-
ka, hatta tencere ve güğümle tempo tutarak kadın horonlarını oynadığı da görülmektedir. 4. ÜNİTE
Karadeniz halk danslarının 7/8’lik olması, bu bölgeye has bir özelliktir. Yedi zamanlı horonların ya-
135
