Page 72 - SPOR PSİKOLOJİSİ VE SOSYOLOJİSİ 12

SPORDA PERFORMANS VE KONSANTRASYON, SPORDA PERFORMANS VE KONSANTRASYON,
SPORTİF PERFORMANSI ETKİLEYEN FAKTÖRLER ÜNİTE 5 ÜNİTE 5 SPORTİF PERFORMANSI ETKİLEYEN FAKTÖRLER

Her bir faktör bulunduğu duruma ve etkilediği takım veya sporcuya göre performansta olumlu 1. Eğitim Aşaması
ya da olumsuz etkiler yapabilir. İnsanlar gerekliliğini anlamadıkları, bir bilgiye sahip olmadıkları, inanmadıkları konularda

Performansı etkileyen psikolojik faktörler bireyin; öğrenmek için istekli davranmazlar. İnsanı sadece fiziksel özellikleriyle değerlendiren sporcular
• Motivasyon durumu, zihinsel ve psikolojik özelliklerin, fiziksel performansı nasıl artırabileceği hakkında yeterli bilgiye
• Konsantrasyon durumu, sahip değildirler.
• Öz güven düzeyi,
• Uyarılmışlık, stres ve kaygı düzeyi şeklinde sıralanabilir.
Egzersiz anında ve diğer zamanlarda gerçekleşecek her durum bireyi psikolojik olarak yukarıda
saydığımız yönlerden etkiler. Saydığımız her başlığın spor psikolojisi açısından değerlendirilmesi
kitabın farklı bölümlerinde ayrıntılı olarak anlatılmıştır.

5.3. SPORTİF PERFORMANSIN ARTIRILMASINDA PSİKOLOJİK HAZIRLIK AŞAMALARI

Gerek sağlıklı yaşam gerek yarışma hedefli spor yapan bireylerde, performans artırma
çalışmalarının fiziksel boyutu kadar zihinsel ve psikolojik boyutunun da önemli olduğu göz
ardı edilmemelidir. Fiziksel içerikli yapılan her çalışmanın aynı zamanda zihinsel ve psikolojik
içerikleri de değişime uğrattığı bir gerçektir. Ancak etkinlik içinde yaşanan, beklenenin dışında
gerçekleşen olaylar öncelikli olarak zihinsel süreçlerin adaptasyonunu gerektirir. Bu adaptasyon
psikolojik beceri antrenmanları sayesinde gerçekleştirilebilir. Ortaya çıkan problemler kişinin
daha önceki yaşantıları yoluyla elde ettiği deneyimler doğrultusunda çözülmeye çalışılır. Zihinsel
ve psikolojik beceri çalışmaları, karşılaşılan yeni durumların çözümü için bir çeşit acil durum
Görsel 5.4: Eğitim aşamasında katılımcılara zihinsel ve psikolojik antrenmanın gerekliliği anlatılmalıdır.
planlaması görevi yapar.
Psikolojik beceri çalışmalarının fiziksel performans üzerinde oynadığı rol sporculara, antrenörlere
Spor yapan bireylerin gerçek performanslarını gösterebilmeleri ve performans düzeylerini
sahip olacakları en üst düzeye taşıyabilmeleri için psikolojik beceri antrenmanları yapmaları hatta takım yöneticilerine çok iyi anlatılmalıdır. Psikolojik beceri çalışmalarına başlamadan önce ka-
gerekir. Bu çalışmalar özellikle sporcunun altyapı döneminden başlanarak planlı bir şekilde tılımcılara bu çalışmaların ne olduğu, neden gerekli olduğu ve performans üzerindeki etkisi hakkında
gerçekleştirilmelidir. İster genel ister özel çalışmalar olsun psikolojik hazırlık çalışmaları üç etkileyici bir eğitim verilerek bu çalışmaları yapmanın gerekliliği hissettirilmelidir (Görsel 5.4).
aşamada gerçekleştirilir. Bu aşamalar eğitim, kazandırma ve uygulama aşamalarıdır (Şekil 5.2). Eğitim aşaması hitap edilen topluluğun ihtiyaç ve beklentilerine göre genellikle en az 1 saatten
4–5 saate kadar yapılabilir. Burada önemli olan, sporcuları bu çalışmaların faydalı olacağına
inandırmaktır. Eğitim sırasında uyarılmışlık, kaygı, motivasyon ve konsantrasyonun performans
Sportif Performansın Artırılmasında Psikolojik Hazırlık Aşamaları üzerindeki etkisi örneklerle açıklanmalı, tanınmış üst düzey sporcuların yaşadığı olaylar örnek-

lendirilerek katılımcılara aktarılmalıdır.

UYGULAMA Uygulama aşamasında kazanılan becerilerin, performans 2. Kazandırma Aşaması
durumlarına nasıl uyumlanacağı öğrenilir, beceriler tekrarlar
Zihinsel ve psikolojik çalışmaların performansa olan katkıları hakkında bilgi sahibi olan ve bu
yoluyla kendi kendine yapılır hâle getirilir, beceriler gerçek
ortamlarda uygulanır.
çalışmaların gerekliliğine inananlara, psikolojik becerileri nasıl uygulayacaklarının öğretilmesi
3. AŞA Kazandırma aşaması yarışma koşullarında başarıyı
KAZANDIRMA azaltabilecek genel engellemeleri ortadan kaldırmaya yöne- aşamasıdır. Bu aşamada uygulanan çalışmalar genel olarak ikiye ayrılır. Bunlardan birincisi her
lik çalışmalardır. İmgeleme , otojenik antrenmanlar, içsel
konuşma, konsantrasyon çalışmaları, gevşeme egzersizleri
bu çalışmalara örnek olarak verilebilir. bireyin rutin olarak uygulaması gereken çalışmalar diğeri ise bireye özgü çalışmalardır.
2. AŞAM
Genel olarak her bireyin uygulaması gereken psikolojik çalışmalar kişinin yaptığı fiziksel ant-
EĞİTİM na inandırılmalarıdır. Eğitim sırasında uyarılmışlık, kaygı, renmanların daha nitelikli olmasını sağlar. Yapılan çalışmalarda zihinsel ve psikolojik faktörleri
Eğitim aşaması sporcuların bu çalışmaların faydalı olacağı-
motivasyon ve konsantrasyonun performans üzerindeki
1. AŞA etkisi örneklerle açıklanmalıdır. harekete geçirerek zaman, mekân ve yapılan işin farkındalığı artırılır. Kazandırma aşaması ya-
rışma koşullarında başarıyı azaltabilecek genel engellemeleri ortadan kaldırmaya yönelik çalış-
malardır. İmgeleme (hayal etme), otojenik antrenmanlar, içsel konuşma (telkin), konsantrasyon
Şekil 5.2: Sportif performansın artırılmasında psikolojik hazırlık aşamaları çalışmaları, gevşeme egzersizleri bu çalışmalara örnek verilebilir.

SPOR PSİKOLOJİSİ VE SOSYOLOJİSİ 69 70 SPOR PSİKOLOJİSİ VE SOSYOLOJİSİ