Page 68 - SPOR PSİKOLOJİSİ VE SOSYOLOJİSİ 12

SPORDA PERFORMANS VE KONSANTRASYON, SPORDA PERFORMANS VE KONSANTRASYON,
SPORTİF PERFORMANSI ETKİLEYEN FAKTÖRLER ÜNİTE 5 ÜNİTE 5 SPORTİF PERFORMANSI ETKİLEYEN FAKTÖRLER

5.1. SPORDA PERFORMANS VE KONSANTRASYON KAVRAMLARI

Dünya üzerinde bulunan her canlı var olma mücadelesi içinde başarılı ya da başarısız olma
durumu ile her an karşı karşıyadır. Başarılı olmanın yaşamın bir gerekliliği olduğunu gören
birey, canlılığını devam ettirmek için bedensel yeterliliklerini yani performansını artırma çabası
göstermiştir. Daha kuvvetli, daha hızlı ve daha dayanıklı olmak yaşamın pek çok durumunda
hayatta kalmanın en önemli yolları olarak görülse de bu özelliklerin doğru yönetilmemesi insanı
başarısızlığa sürükleyebilir.
İnsanoğlu ilk çağlardan bu yana fiziksel yapısının yanında tanımlayamadığı içsel bir yapının da
olduğunu fark etmiştir. İnsanoğlunun önceleri gizemli, mistik güçlerle ilişkilendirdiği bu yapıya
günümüzde zihinsel ve psikolojik yapı adı verilmektedir. Dünyayı algılamayı sağlayıp eylemleri
yöneten bu yapı, merkezî sinir sisteminin yani beynin kontrolü altındadır. Günümüzdeki adıyla
zihinsel ve psikolojik süreçleri doğru yönlendirmek, hedefler doğrultusunda yapılandırmak
hayattaki başarının en önemli unsurlarındandır.

1. Sporda Performans
Performans, canlının sahip olduğu yeterlilikleri gösterebilme derecesini ifade eden bir kavram

Görsel 5.2: Müsabakalarda çevresel koşullar tüm sporcular için aynıdır. olup herhangi bir eseri, oyunu ya da işi ortaya koyarken gösterilen çabadır.
İyi bir hazırlık dönemi geçiren Duru’nun fiziksel kapasitesi mükemmeldir. Yorgunluk veya uy- Sporla ilgilenen pek çok kişi kazanılan ya da kaybedilen bir müsabakadan sonra sportif başarının
kusuzluk hissetmemektedir. Kullandığı malzemeler gayet kaliteli ve kendisi için uygun şekilde bir ölçütü olarak sporcular hakkında “Bugün performansı çok iyiydi.” ya da “Performansı çok
ayarlanmıştır. Kafasını kurcalayan tek şey yarışma anındaki hava şartlarıdır. Ancak aynı şart- kötüydü.” gibi yorumlar yapar. Performans ölçütleri, yapılan spor türüne göre farklılık gösterir.
lar rakipleri için de geçerlidir (Görsel 5.2). Örneğin halter sporunda performans, kaldırılan en büyük ağırlıkken atletizimde gülleyi en uzağa
Sabah saatlerinde müsabakalar büyük mücadelelerle başlar. Attığı oklar istediği gibi tam hedefi atmaktır. Jimnastikte bir hareketi ya da birçok hareketi birbiri ardınca kuralları çerçevesinde
bulur. Ancak rakipleri de onun gibi formdadır ve çok iyi atışlar yapmaktadır. Karşılaşmaların ga- eksiksiz uygulamakken atletizmde koşuyu en kısa sürede bitirmektir.
lipleri birer ikişer puan farkla belirlenmektedir. Duru, sabah müsabakalarında karşılaştığı bütün Pek çok antrenör ve sporcu fiziksel özelliklerin doğru planlanan ve istikrarlı bir şekilde uygulanan
rakiplerini elemeyi başarmıştır. Öğle arasına gelindiğinde yorulduğunu hisseder. Devamlı hedefe antrenmanlarla geliştirilebileceğini bilmekte ve bu doğrultuda çalışmaktadır. Performans; bir
odaklanmak, dikkat dağıtıcı her türlü uyarandan uzak durmak, aynı durumu saatlerce koruyup sporcunun oynadığı oyunda kuvvet, dayanıklılık, hız gibi kondisyonel özellikleriyle yaratıcılığını,
hata yapmamak ve karşı tarafın hata yapmasını beklemek oldukça yıpratıcı bir süreçtir. uyguladığı tekniği ve taktiği uyumlu bir şekilde ortaya koyma becerisidir. Burada sayılan özellikler,
Öğle arasında fiziksel aktiviteden yorgun düşmüş kaslarını dinlendirir. Yoğun dikkat durumu- performansı kişinin fiziksel özelliklerine bağlı gibi gösterir fakat her bir özelliğin geliştirilmesi ve
nun verdiği psikolojik ve zihinsel gerginliğini giderir. uygulanması zihinsel ve psikolojik süreçlerin de aktif kullanılmasını gerektirir.

Öğleden sonraki müsabakalarda sabah bölümünde olduğu gibi finale kadar eşleştiği bütün Yapılan araştırmalara göre antrenörler zihinsel ve psikolojik yapının performans gelişimi için
rakiplerini zorlu mücadelelerle yener. Müsabakanın son yarısında yine başa baş bir mücadele olmazsa olmaz olduğunu kabul ederler. Buna rağmen özellikle amatör sporlarda bu yapının
devam eder. Yarışmanın normal bölümü beraberlikle biter. Uzatma bölümünde son ok atışını gelişimi için yeterince çaba gösterilmemektedir. Kaybedilen pek çok yarışmadan sonra yenilginin
Duru’nun rakibi yapar. Rakibinin atışları öncekiler gibi hatasızdır. Sıra Duru’ya gelir. Tüm gü- sebebi olarak konsantrasyon eksikliği, rakip seyircinin baskısı, stres ve kaygı gibi psikolojik
nün verdiği fiziksel yorgunluk ve yaşadığı heyecandan dolayı vücuduna pompalanan adrenalin etkenler gösterilmektedir. Özellikle günümüzde yarışma odaklı performans sporu yapan sporcu
artar. Kalp atışlarının hızına engel olamaz. Aslında şu ana kadar gösterdiği performansla çok ve takımlar fiziksel gelişimin yanında; konsantrasyon, hedef belirleme, uyarılmışlığın kontrolü,
istediği millî formayı giyecektir. Bunun yanı sıra yarışmada birinci olmak onu ayrı bir yere ta- imgeleme, stres ve kaygı ile baş etme yolları, kararlılık ve bağlılık üzerine zihinsel antrenmanlar
şıyacaktır. Tüm bu düşüncelerle yayı çeker. Daha hedefe konsantre olamadan ok elinden fırlar. yaparlar.
Şampiyon olmanın ona getireceği statüyü düşünürken konsantrasyonu bozulmuş ve karavana
atmıştır. Bu hata onu yarışmada şampiyonluktan eder. Buna karşın konsantrasyonun bozul-
masının nelere mal olduğunu öğrenmiş olur.
* Komisyon tarafından bu kitap için hazırlanmıştır.

SPOR PSİKOLOJİSİ VE SOSYOLOJİSİ 65 66 SPOR PSİKOLOJİSİ VE SOSYOLOJİSİ