Page 16 - Türk Dili ve Edebiyatı Araştırma Hazırlama Öğretmen Rehber Kitabı

TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI DERSİ
16 ARAŞTIRMA HAZIRLAMA ÖĞRETMEN REHBER KİTABI

Edebiyat araştırmalarında konu; edebî türlere, biçim ve içerik unsurlarına, dil
ve üslup özelliklerine, temalarına göre sınırlandırılabilir.

2.1.3. Araştırma Amacının Belirlenmesi

Araştırmanın kapsamı ve sınırlılığı aynı zamanda amacın da belirlenmesinde
önemli bir rol üstlenir. Sosyal bilim araştırmaları genel olarak üç temel amaca

yöneliktir (Aziz, 2015; Saruhan ve Özdemirci, 2022; Arıkan, 2011; Karasar,
2004). Bu amaçlar ile şekillenen üç araştırma tipi vardır:

Keşfedici Araştırmalar: Araştırmacının fazla bilgi sahibi olmadığı ya da araş-
tırma konusunun nispeten yeni olduğu durumlarda ilerleyen süreçte yapılacak
olan araştırmalar için ön bilgi toplamak, onlara zemin hazırlamak amacıyla

yapılan araştırmalardır. (Stebbins, 2001: 9) Keşfedici araştırmaların, araştır-
macının konuyla ilgili merakını gidermek, kapsamlı bir araştırma yapılıp yapı-
lamayacağına karar vermek ve sonraki araştırmalar için veri toplamak gibi üç
temel amacı vardır. (Earl, 2004: 88) Bu araştırmalar literatür tarama, uzman

görüşü alma ve kapsamlı durum ya da olgu incelemelerini kapsar.” (Lin, 1976)
Keşfedici araştırmalarda gözlem, görüşme ve doküman incelemesi, en sık kul-
lanılan veri toplama araçlarıdır.

Betimleyici Araştırmalar: Durum saptayıcı, tanıtlayıcı, tanımlayıcı araştır-
malar olarak da isimlendirilir. “Bu tür araştırmalarda amaç, gündelik sorunlara

çözüm getirmek, araştırma bulgularından pratikte yararlanmaktır.” Var olan
durum, kişi, olay vb. gibi araştırma konusu hakkında genel bir bakış açısı oluş-
turmak amacıyla elde edilen verilerin betimlenmesi esasına dayanır. Araştır-
macının izleyici olduğu bu tür araştırmalar diğer tüm çalışmalar için veri olarak

kullanılabilir, çeşitli ipuçları sağlar ve temel oluşturabilir. Bu tür araştırmalarda
araştırılan unsurların ne sıklıkla bulunduğu, bunların sayımı ve dökümü ortaya
konmaya çalışılır (Aziz, 2015: 26-27; Gönç-Şavran, 2018: 111). Betimleyici
araştırmalarda araştırma konusuna bağlı olarak nicel veya nitel veri toplama

teknikleri kullanılabilir (Altunışık, vd., 2012).

Açıklayıcı Araştırmalar: İlişki açıklayıcı, sebep-sonuç ve hipotez sınama-
ya yönelik araştırmalar olarak da adlandırılır (Arıkan, 2011; Aziz, 2015; Lin,
1976; Saruhan ve Özdemirci 2016; Stebbins, 2001). Bir durum, olay ya da ol-
gulara yönelik değişkenler arasındaki ilişki, benzerlik ya da farklılıkları saptama

amacı güder (Aziz, 2015: 27). Bu araştırmalar değişkenler arasındaki ilişkinin
nedenleri üzerine odaklanır. Bu anlamda amaç veri elde etmekten ziyade elde
edilen verilerin açıklanmasıdır. Ölçüme dayalı soruların sorulduğu araştırmalar,
açıklayıcı/sebep-sonuç araştırmalarıdır. Bu araştırmalarda araştırmanın yapısı

dolayısıyla nicel veri toplama araçları ve nicel veri analiz teknikleri kullanılır
(Arslanoğlu, 2016; Saruhan ve Özdemirci, 2016).