Page 27 - Türk Dili ve Edebiyatı Araştırma Hazırlama Öğretmen Rehber Kitabı

TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI DERSİ
ARAŞTIRMA HAZIRLAMA ÖĞRETMEN REHBER KİTABI 27

2.3.4. Araştırmanın Evreninin Belirlenmesi ve Örneklem Seçimi:

Her araştırmanın gerçek ya da kuramsal bir evreni vardır. Evren, hakkında

araştırma yapılan ögelerin tamamıdır. Örneklem ise evreni en iyi şekilde temsil
edecek olan parçalardır. Nicel araştırmalarda en sık kullanılan örnekleme yön-
temi olasılık temelli “seçkisiz örnekleme”dir. Sosyal olgu ve olayları araştırmak
için sıklıkla tercih edilen nitel araştırmalarda ise örneklem çok sık kullanılan
bir yöntem olmaz. Çünkü nitel araştırmaların öncelikli amacı genelleme yap-

mak değildir. Bu yüzden nitel araştırma yapan bir araştırmacı örneklem ver-
mek yerine evrene odaklanabilir. Bu tarz bir nitel araştırmada örneklem yerine
özellikle “durum (örnek olay) çalışması”na rastlanmaktadır (Yıldırım, Şimşek,

2008: 101-103).
Özellikle günümüzde en sık kullanılan örnekleme yöntemleri (Yıldırım, Şimşek,

2008: 104-107):

Nicel Araştırmalarda Olasılık Temelli Örnekleme Yöntemleri: Temsiliyet
bağlamında genellemeler için başvurulan yöntemlerdir. Bazen nitel araştırma
yöntemlerinde de kullanıldığı görülmektedir. (Seçkisiz örnekleme, Sistematik
örnekleme, Tabakalı örnekleme, Küme örnekleme vb.)

Nitel Araştırmalarda Amaçlı Örnekleme Yöntemleri: Olasılık temelli ör-
nekleme yöntemleri, genel geçer hükümler verme noktasında önemli iken
amaçlı örnekleme yöntemleri zengin içeriğe sahip olan olay veya olguların
derinlemesine incelenmesinde ve ayrıntılı açıklanmasında faydalı olmaktadır.
(Aşırı veya aykırı durum örneklemesi, maksimum çeşitlilik örneklemesi, ben-

zeşik örnekleme, tipik durum örneklemesi, kritik durum örneklemesi, kartopu
veya zincir örnekleme, ölçüt örnekleme, doğrulayıcı veya yanlışlayıcı örnekle-
me, kolay ulaşılabilir durum örneklemesi vb.)

Örnek: Bir araştırmacının tür odaklı bir çalışma yaptığını düşünelim.

Şiir merkezli bir çalışmada araştırma evreni şiir türü iken örneklem tek bir

şaire ait bütün şiir kitapları olabileceği gibi, tek şiir kitabı ya da tek bir şiir de
olabilir. Araştırmacının araştırma evreni içerisindeki tüm eserlere ulaşması, in-
celemesi mümkün olamayacağı için örneklemini seçtiği konunun sınırlarını göz
önünde bulundurarak daraltması beklenir.

O hâlde “İsmet Özel’in ‘…………’ Şiiri Üzerine Bir Çözümleme Denemesi” adlı

çalışmada araştırma evreni İsmet Özel’in şiirleri, örneklem ise başlıkta yer
verilen adı geçen şiirdir.

Örneklem seçimi rastgele ya da tesadüfi seçimlerle yapılamaz. Örneklem seçimi
aşamasında dikkat edilmesi gereken en önemli husus, örneklemin araştırma ev-
renini en iyi yansıtan/temsil eden örnek ya da örneklere dayanarak yapılmasıdır.