Page 25 - Türk Dili ve Edebiyatı Araştırma Hazırlama Öğretmen Rehber Kitabı

TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI DERSİ
ARAŞTIRMA HAZIRLAMA ÖĞRETMEN REHBER KİTABI 25

birey ya da grup bulunuyorsa bu mümkündür. Ancak sosyal ortamlarda bu
denli kesin ayrışmalar söz konusu olamaz. Ayrıca araştırıcının gruba katılma-

mak üzere aşırı çaba göstermesi, duruma yabancılaşmasına neden olur ve
gözlemin doğallığını bozabilir (Sencer ve Sencer 1978, 180-120).

Yapılandırılmış Gözlem: Yarı-yapılandırılmış olarak da anılan bu gözlem tü-
ründe genellikle bir veri toplama aracı kullanılan, yapılandırılmamış çalışma-
larda elde edilen verilerin doğal ortamda sınanmasına yönelik gözlemlerdir

(Yıldırım ve Şimşek 2005:172). Bu tip çalışmalarda gözlemci, doğal ortamı
gözlemleyecek ve önceki çalışmalarda ortaya çıkan davranışların işlemesi yani
tekrar görülmesi durumunda bu davranışları veri toplama aracına işleyecektir.

Yapılandırılmamış (Denetimsiz) Gözlem: Nitel araştırmalarda gözlem,
sosyal olguları çevreleyen koşulları ve bireylerin davranışlarını incelemeyi sağ-

ladığı; çeşitli davranışların doğal oluş hâlini gösterdiği ve elde edilen veri-
lerin hangi bağlamda değerlendirilmesi ve yorumlanması gerektiği konusun-
da araştırmacıya önemli ipuçları sunduğu için son derece faydalı bir tekniktir

(Kümbetoğlu, 2005, 126). Nicel araştırmalarda yapılandırılmış gözlem, nitel
araştırmalarda ise yapılandırılmamış ve yarı-yapılandırılmış gözlem tekniğin-
den faydalanılır. Yapılandırılmamış gözlem, gözlem çizelgesi gibi standart bir
veri toplama aracının kullanılmadığı gözlemdir. Yapılandırılmamış gözlem, ka-
tılımcı ve katılımsız olmak üzere ikiye ayrılır.

ç. Yaşam Öyküsü

Sosyal bilimlerde biyografik veriler, uzun veya kısa, genel veya belirli bir konu-

ya odaklanan, yüzeysel ya da derinlemesine gibi çeşitli biçimlerde bulunabilir.
Bu biçimler, sahip oldukları özellikler doğrultusunda yaşam öyküsü, yaşam
tarihi, yaşam anlatısı, otobiyografi, sözlü tarih gibi çeşitli terimlerle ifade edi-
lirler. Yaşam öyküsü, yaşam tarihi ve sözlü tarih arasındaki fark, kapsamları ve
vurguladıkları kısımlardır. Yaşam tarihi ya da sözlü tarih bir insanın yaşamın-

da belirli bir olaya odaklanırken (çalışma yaşamı gibi), yaşam öyküsü bireyin
yaşamının bütüncül ve güncel hâline odaklanır, yaşam öyküsü çalışması, bir
araştırma probleminin taşıyıcısı olan bireylerin bir birim olarak ele alınması

ve yaşam süreçlerinin ince ayrıntılarına inilerek ilgilenilen olgu ya da olayın
somut bir içerik ve bir örnek olay üzerinde araştırılmasıdır (Sencer ve Sencer,
1978:248). Kişinin kendisi tarafından anlatılan yaşam öyküsünün araştırma-
cı tarafından kaydedilerek ilgili verilerin toplanması sürecine yaşam öyküsü
görüşmesi adı verilir. Yaşam öyküleri, insanların yaşamlarını nasıl deneyim-

lediklerini ve öznel olarak nasıl gördüklerini anlama açısından araştırmacıya
üstünlük sağlar (Plummer, 2004, 564; Atkinson, 2004:566).