Page 27 - Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli Öğretim Programları Okuryazarlığı Öğretmen Kılavuz Kitabı

TDE2.2 TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI
Hikâye ile ilgili özlü bir sözden hareketle öğrencilerden hikâyelerin neleri konu edinebile-
ceğini ön bilgilerini de kullanarak tartışmaları istenir (SDB 2.2, E3.5, KB2.18). Daha sonra
hikâyenin tamamı okunur.
TÜRKIYE YÜZYILI MAARIF MODELI ÖĞRETIM PROGRAMLARI
Öğrencilere hikâyede geçen bilmedikleri kelimelerin anlamlarını bağlamdan hareket-
2. adımda ise öğrencilerin dilsiz harita üzerinde iklim bölgeleri oluşturmaları ve oluşturmuş oldukları harita
le tahmin edebilmelerini sağlamak için anlamsal çağrışım haritaları verilir. Bu haritada
öğrencilerden metinde geçen bilmedikleri kelimeleri belirlemeleri, bunların anlamlarını
üzerinden değerlendirme bölümünde cevapladıkları soruları arkadaşlarıyla tartışarak gözden geçirmeleri ile
bulmaları ve bu kelimelerin yakın, zıt ve eş anlamlılarını yazmaları istenir. Ardından hikâ-
SDB1.2 Kendini Düzenleme (Öz Düzenleme) becerisi desteklenmiştir.
yede açıkça belirtilen bilgilere ulaşmaları, bu bilgilerden hareketle de hikâyenin iletisini
fark etmeleri sağlanır. Cumhuriyet Dönemi hikâyelerinin genel özellikleri, durum ve olay
Örnek 3. Türk Dili ve Edebiyatı Dersi 9. Sınıf
hikâyesi arasındaki farklar öğrencilerle birlikte açıklanır. Hikâye türüne ilişkin bilgiler T
diyagramına yerleştirilir. Daha sonra öğrencilerin bu bilgileri metinle ilişkilendirerek oku-
dukları hikâyenin hangi hikâye türüne örnek olduğunu belirlemeleri ve bu konuda açık
uçlu sorularla görüş bildirmeleri sağlanır (E2.4, SDB 2.1).
TDE2.3
Daha sonra öğrenciler beşer kişilik heterojen gruplara ayrılır. Gruplar, okudukları hikâ-
yenin yapı unsurlarına yönelik çeşitli görevler alır ve süreç içerisinde sorumluluk değeri
vurgulanır (E2.2, D16). Her grupta tamamlanması gereken toplam 6 görev vardır. Grup-
taki öğrenciler görevleri iş birliği içinde gerçekleştirir. Böylece sürecin sonunda her öğ-
renci farklı bir görevi yapmış olur (SDB2.2). Öğrencilere verilen görev çizelgesi aşağıdaki
gibidir:
• Takım lideri (Tüm üyelerin çalışmalarından, takımın başarısından sorumludur.)
• Hikâye haritacısı (Hikâyenin geçtiği zaman ve mekânı inceleyerek hikâye haritası ya-
par. Mekân, zaman, karakter özelliklerinin gerçeği yansıtıp yansıtmadığı belirlenir.)
• Ressam (Hikâyede geçen olayları resimlemekle sorumludur. Resmederken gerçek
ve kurguya dayalı ifadeleri belirlemesi, hikâyede yer alan değerlerin günlük hayattaki
karşılıklarını sorgulaması, hikâye içeriğini dünya bilgileriyle yorumlaması istenir.)
• Bağ kurucu [Hikâyede geçen çatışmalarla gerçek yaşam arasında bağ kurar. Benzer
durumlar karşısında nasıl davranacakları sorularak hikâye ile empati kurmaları sağ-
lanır (E2.1).]
• Karakter analizcisi [Hikâyede geçen karakterlerin fiziksel, psikolojik vb. özelliklerini
analiz eder. Karakterlerin davranış ve düşünceleriyle toplumun belli bir kesimini tem-
sil eden ortak davranışlar mı sergilediği yoksa kendine has tutum ve düşünceler içine
mi girdiği soru-cevap yöntemi ile ortaya konur (E3.8).]
• Anlatıcı (Hikâyede neler olduğunu olay sırasını bozmadan, anlatıcıyı değiştirerek
özetler. Bunu yaparken hikâye yazarı ile eseri arasında ilişki kurarak hikâyenin yazıl-
dığı dönem özelliklerinin üslubu ve metnin yapısını nasıl etkilediğini belirlemesi bek-
lenir.)
Gruplar yaptıkları çalışmaları sınıfta, sırayı ve zamanı etkili bir şekilde kullanarak bölüm
bölüm sunar. Süreç içerisinde çalışkanlık değeri vurgulanır (D3, SDB2.1, E1.5). Grup su-
numları diğer gruplar tarafından bütüncül puanlama anahtarı ile değerlendirilir. Öğren-
ciler tarafından hikâye haritası, resimler, karakter analizleri, kurulan bağ ve hikâye özeti
birlikte değerlendirilerek puanlanır. Daha sonra, hikâyede geçen yapı unsurlarının ana
düşünceye katkısı öğrenciler tarafından açıklanır. Ardından gruplar, kendi aralarında
tartışarak hikâyenin yapı unsurlarını, dönemin özellikleri açısından değerlendirir (E3.10,
SDB2.2). Tartışma etkinlikleri EBA, diğer öğrenme yönetim sistemleri, dijital pano vb. or-
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI
tamlar üzerinden paylaşılabilir (OB2). Gruplardan bir sonraki aşamada hikâyelerden yola
çıkarak metin ile yazar arasındaki etkileşimi estetik değerinden hareketle belirlemeleri
84 istenir (D7). Bu süreçte çalışma kâğıdı kullanılır.
Edebî metinlerde yapının nasıl örüldüğünü öğrencilerin tüm yönleriyle inceleyebilmesi
için ara metin olarak Yunus Emre’den bir şiir seçilir. Eski Anadolu Türkçesi ile yazılmış bu
şiir öğrencilerle okunur (OB5). Şiirden hareketle şiirdeki yapı unsurlarının redif, kafiye,
ölçü vb. olduğunu belirlemeleri sağlanır (KB2.4). Öğrencilerin tahlil ettikleri hikâye ile şiir
metinlerindeki yapı unsurlarına yönelik benzerlik ve farklılıklar incelenir.
Bu tema kapsamında seçilen her bir metnin kendine özgü yapı unsurlarının neler olduğu,
içerik ile yapı arasında nasıl bir ilişki kurulduğu, yazma amacına göre bu metinlerin nasıl
biçimlendirildiği belirlenmiş olur. Dil ve anlatım özellikleri üzerinde durulurken metinler-
deki kelimeler üzerinden şekil bilgisi çalışmaları da yaptırılır. Okunan ve tahlil edilen me-
tinlere yönelik öğrenci değerlendirmeleri için kısa yansıtma makalesi kullanılır. Bu araçta
öğrencilerin deneyimlerini ayrıntılı bir şekilde ifade etmeleri sağlanır (SDB1.1, KB2.15).
Yukarıda Türk Dili ve Edebiyatı Dersi 9. sınıf Öğretim Programı, 3. Tema “Anlamın Yapı Taşları” nın Okuma
Öğrencilerden tahlil ettiği hikâyeyi değerlendirmek için (amaca uygunluk, zaman, mekân
bölümünden bir kesit alınmıştır. Bu bölümde Sosyal-Duygusal Öğrenme Becerilerinden SDB2.1 İletişim ve
tasviri vb.) ölçütler belirlemesi ve kendi belirlediği ölçütler doğrultusunda açık uçlu so-
rularla metni değerlendirmesi istenir (E3.10, SDB1.2). Ayrıca öğrenciler okuma ve hikâye
tahlil süreçlerini değerlendirerek yeni okuma metnine hazırlık yapar.
• Edebî metinlerin yapısının hangi unsurlar bağlamında örüldüğünün ve yapı unsurları- 27
nın anlama olan katkısının değerlendirildiği bu temada öğrencilerden betimlemelere,
kişisel deneyimlere yer veren bir gezi yazısını ikinci okuma metni olarak tahlil etmele-
ri istenir. Gezi yazısı metninin tahlil süreci, hikâye tahlil süreciyle aynıdır. Ancak gezi
yazısı türüne özgü yapı ve üslup özellikleri (öğretici bir metin olması, genellikle ger-
çek anlamlı kelimelerin kullanılması, nesnel ve öznel ifadelerin yer alması, anlatım
biçimlerinden açıklamanın ağırlıklı olarak kullanılması), göz önünde bulundurularak
tahlil sürecindeki farklılıklar dikkate alınır.

Edebiyat Atölyesi (Anlatma)
Konuşma
TDE3.1
Öğrencilere okudukları metinlerdeki mekânları kendi çevresi ile karşılaştırdıkları bir su-
num hazırlayıp yaptıkları bu çalışmayı sunmalarına yönelik bir performans görevi verilir.
Konuşma becerileri burada önemli bir rol oynar (E1.4, SDB2.1).
Öğrencilerden okudukları metinlerde geçen mekânlardan birini seçmeleri ve seçtikleri
mekân ile çevresindeki mekânlardan birini karşılaştıran bir sunum hazırlamaları istenir.
Sunum hazırlanırken kullanılacak görseller dijital araçlardan yararlanılarak bulunabilir
(SDB1.2, OB2). Bu görseller bulunurken öğrencilerin fikrî mülkiyet konusundaki farkın-
dalıkları artırılarak hakkaniyetli (D1) ve dürüst (D6) bir tutum sergilemeleri sağlanır (OB2).
TDE3.2 ve TDE3.3
Öğrencilerin, daha önceki deneyimlerinden ve ön bilgilerinden hareketle sunumlarını et-
kili hâle getirebileceklerine dair öngörülerde bulunarak konuşmanın etkililiğine ilişkin öl-
çütleri gözden geçirmeleri sağlanır. Öğrencilerden daha sonra hazırlayacakları sunumun
içeriğine yönelik hazırlık yapmaları istenir. Örneğin çevresindeki yerlerin fotoğraflarını
çekebilir veya betimlemesini yapabilirler (OB4). Öğrencilerden okunan metinden seçtiği
mekânlar ile çevresinden seçtiği mekânların özelliklerinin yer aldığı bir karşılaştırma lis-
tesi hazırlamaları ve bu mekânları karşılaştırma tablosu aracılığıyla göstermeleri istenir.

85