Page 10 - Ortaöğretim Veli Rehberlik Kitabı 1

Ergenlik Döneminde Değişim

Yukarıda belirtilen fiziksel değişikliklerin yoğun bir şekilde yaşandığı ergenlik dönemini şekillendiren çeşitli biyolojik,
genetik ve çevresel faktörler vardır. Örneğin cinsiyet, sosyoekonomik durum, kültürel farklılık gibi faktörler ve bu faktör-
lerin birbiriyle etkileşimi ergenlerin yaşamlarını şekillendiren unsurlardır. Öte yandan yapılan birçok araştırma gençlerin
ergenliğe giriş süreçlerinde önemli biyolojik farklılıklar olduğunu göstermiştir. Örneğin bir araştırmanın bulguları aile iliş-
kilerinin kalitesinin ve strese karşı biyolojik duyarlılığın ergenliğin başlama zamanını ve gelişim hızını etkileyebileceğini
göstermiştir. Ergenliğin başlamasında ve gelişimin nasıl bir seyir izleyeceğinde kalıtımın rolü kadar beslenme ve sağlı-
ğın da önemli olduğu bilinmektedir. Öte yandan bazı araştırmalar ise kız ve erkek çocuklarının gelişim zamanlamasının
ve hızının kaygı bozukluğu, depresyon gibi sorunlarla ilişkili olduğunu ortaya çıkarmıştır. Bu araştırmalara göre ergenlik
erken başlarsa gençlerde davranış bozukluklarının ve sağlık sorunlarının görülme riski artmaktadır.

Kendi ergenlik döneminizde siz hangi kaygıları yaşamıştınız? Çocuğunuzda da benzer kaygıları göz-
lemliyor musunuz? Bu kaygılarınızı aşmanızda size yardımcı olan yolları çocuğunuzla paylaştınız mı?

Ergenlik, özellikle beyinde ve hormonal sistemlerde önemli biyolojik ve fizyolojik değişikliklerin yaşandığı bir dönemdir.
Bir bütün olarak vücut hızlıca büyür ve gelişir. Kızlarda göğüsler, her iki cinsiyette de cinsel organlar ve vücut kılları
belirgin değişikliklere uğrar. Bu süreç normal seyrettiğinde dahi duygusal uyum önemlidir. Ergenlik süreci alışılanın dı-
şındaysa özellikle fiziksel gelişimi geciken bir erkek çocukta veya gelişimi erken gerçekleşen bir kız çocukta ek duygusal
stres yaşanabilir. Gençler bu dönemde beden algılarına çok ilgi gösterirler ve genç kızların beden algıları erkeklerin
beden algılarından daha olumsuzdur. Bu nedenle ergenlik dönemine erken ya da geç giren gençlerin gelişimlerinin
değerlendirilmesi, herhangi bir sağlık problemi olup olmadığının araştırılması ve gençlerin bu konularda rahatlatılmaları
gerekmektedir. Nitekim araştırmalar da ergenlik döneminde yaşanan fiziksel değişikliklerin gençlerin stres düzeylerini
artırdığını ve zihinsel sağlık sorunlarına karşı onları daha savunmasız bırakabildiğini göstermektedir. Hormon-davranış
ilişkisi karmaşık olmakla birlikte stres, beslenme alışkanlıkları, spor yapma gibi faktörler hormonal salgı sistemini ha-
rekete geçirici etkide bulunabilmektedir. Bu nedenle beslenme, yaşam tarzı ve ruh sağlığı ile ilgili ergenlere rehberlik
edilmesi; spor, sanat, sosyal aktiviteler ve topluma hizmet çalışmaları gibi faaliyetlerin ergenin yaşamındaki rolüne önem
gösterilmesi gerekmektedir.

Ergenliğin ilk aşaması erinlik olarak ifade edilen dönemdir. Erinlik özellikle vücutta meydana gelen derin bedensel deği-
şiklikleri ifade eder. Boyda ve ağırlıktaki en hızlı büyümeyi, tüylenmeyi, ses tonundaki değişimi vb. sağlayan hormonal
değişimler erinlik döneminde yaşanmaktadır.

Çocuğunuzun ergenliğe ne zaman gireceğini tam olarak bilmenin bir yolu yoktur. Beyin gelişimi ve hormon değişiklikleri
gibi erken dönemde meydana gelen değişiklikler gözle görülmez. Erinlik tek ve ani bir olay değildir. Bununla birlikte
kızlar ve erkekler erinliği farklı şekillerde yaşarlar. Örneğin ergenliğin başında kızlar erkeklerle aynı boydadır ya da on-
lardan uzundur fakat ortaokul yıllarının sonunda birçok erkek ergen boy olarak kızlara yetişir ve birçoğu da kızları geçer.
Erkekler genellikle 10 veya 11 yaşlarında büyüme ataklarına başlar, büyüme atağı yaklaşık 10 ila 16 yaşları arasında
gerçekleşir ve 13-14 yaşlarında zirveye ulaşır. Yaklaşık 21 yaşında fiziksel olarak büyümeyi bitirirler. Kızlarda büyüme
atağı ise yaklaşık 9,5 ile 13,5 yaşları arasında gerçekleşir ve tipik olarak 11 ile 12,5 yaşları arasında zirve yapar. Kızlar
17 veya 18 yaşına kadar biraz daha yavaş da olsa büyümeye devam ederler. Menstrüel (adet) dönemin başlangıcı olan
menarş, genellikle ergenliğin ilk belirtilerini takiben yaklaşık iki yıl içinde başlar. Eğer ergenlik gecikirse boy uzaması
önemli ölçüde yavaşlayabilir ancak gecikme bir hastalıktan kaynaklanmıyorsa ergenlik büyüme atağı daha geç gerçek-
leşir ve çocuk genetik olarak belirlenen boya ulaşana kadar büyümeyi yakalar.

11
10
10 11