Page 13 - Ortaöğretim Veli Rehberlik Kitabı 1

Ergenlik Döneminde Değişim

» Ergenlerin uyku eksikliği veya uyku kalitelerinin düşük olması, derslere odaklanmalarında ve ders başarılarında
büyük bir etkiye sahiptir. Bu nedenle çocuğunuzun düzenli uyku alışkanlığı edinmesini destekleyebilirsiniz.

» Çocuğunuzun vücudunu başkalarıyla karşılaştırmaktan ve çocuğunuzu utandıracak yorumlardan kaçınmanız
onun olumlu bir beden algısına sahip olmasına katkı sunacaktır. Bu sebeple fiziksel görünümüyle ilgili şakalardan
kaçınabilir ve fiziksel farklılıklarını dile getirmeyebilirsiniz.

» Gençlerin fiziksel değişimleri farklı yaşlarda gerçekleşebilir. Ancak çocuğunuzun fiziksel gelişimi konusunda endi-
şeleriniz varsa bir doktora muayene olmasını sağlayabilirsiniz.
Zihinsel Değişiklikler

Ergenlik döneminde beyinde de yapısal bir değişim yaşanır ve bu değişim genellikle 20’li yaşların ortalarına kadar de-
vam eder. Beyindeki bu değişiklikler çocuğunuzun davranışını ve sosyal becerilerini etkiler. Örneğin beynin iki yarım
küresini birbirine bağlayan bölgesi (korpus kallozum) ergenlikte kalınlaştığı için bu durum ergenlerin bilgiyi daha iyi
işlemesine yardımcı olur. Beynin karar verme, akıl yürütme ve kendini kontrol etme ile ilgili merkezi olan ön bölge de
çocukluk dönemine göre önemli şekilde gelişir. Ancak beynin duygularda önemli bir rol oynayan bölgesi olan amigdala,
beynin ön bölgesinden daha önce gelişir. Bu durum da gençlerin ergenlik çağının başlarında olaylara çoğunlukla duy-
gusal olarak tepki vermelerine, bu nedenle fazla düşünmeden hareket etmelerine ve riskli davranışlar sergilemelerine
sebep olur. Ergenlik dönemi ilerledikçe beynin ön bölgesi geliştiği için gençler, yavaş yavaş daha az duygusal ve daha
çok mantıklı kararlar verebilir.

Çocuğunuzun fiziksel gelişimini takip etmek için en son ne zaman bir sağlık kuruluşuna gittiniz?
Herhangi bir hastalığı olmasa da belirli sağlık kuruluşlarında çocuğunuzun gelişiminin değerlendiri-
lebileceğini biliyor musunuz?

Ergenlik dönemi, aynı zamanda gençlerin soyut düşünme becerilerinin de gelişmeye başladığı bir dönemdir. Bu gelişim-
sel dönemde çocuğunuz doğrudan göremediği veya dokunamadığı şeyler hakkında düşünmeye başlar. Küçükken yap-
tığı gibi sadece somut nesnelere ve eylemlere odaklanmak yerine artık daha büyük fikirleri kavrayabilir. Örneğin farklı
bir zaman diliminde yaşamanın nasıl bir şey olabileceğini hayal edebilir. Çocuğunuz daha esnek düşünmeye başlar.
Farklı bakış açılarını değerlendirebilir, farklı olasılıkları hayal edebilir, sorunlara yaratıcı çözümler bulabilir ve kalıpların
dışında düşünebilir. Ayrıca sorunları çözmek için mantık ve muhakeme kullanmada daha iyi hâle gelebilir. Durumları
analiz edebilir, tahminlerde bulunabilir ve eylemlerinin sonuçlarını düşünebilir. İçinde yaşadığı kültür ve aldığı eğitim
(matematik eğitimi, eleştirel düşünme) de çocuğunuzun zihinsel gelişimini etkiler. Çocuğunuz bir önceki gelişim dönemi-
ne göre daha soyut düşünebilir, seçenekleri değerlendirip muhakeme edebilir ve kendisini başkalarıyla karşılaştırabilir.
Ergen benmerkezliliği, ergenlik döneminin gelişimsel tipik özelliklerinden biridir. Ergen benmerkezliliği, ergenin kendi
görüntüsü ve davranışları konusundaki farkındalığının artması, diğer bir deyişle odağının kendisi olmasıdır. Ergen ben
merkezliliğinin iki önemli unsuru “kişisel masal” ve “hayali seyirci” kavramlarıdır. Hayali seyirci, ergenin kendisi gibi
diğer insanların da onunla çok ilgilendiğine inanması ve ayrıca dikkat çekici davranışlarla ilgiyi çekmeye ve “sahnede
başrol oyuncusu” gibi görünür olmaya çalışmasıdır. Kişisel masal kavramı ise ergenin duygularının, düşüncelerinin ve
deneyimlerinin benzersiz, özel ve başkalarının deneyimlerinden etkilenmez olduğuna ilişkin inancını ifade eder. Kişisel
masalı olan bir ergen; istisnai, farklı ve genellikle yenilmez olduğuna inanır. Bu açıdan, “Ben herkes gibi değilim.”, “Beni
kimse anlamıyor.” sözlerini de sıklıkla bir ergenden duyabilirsiniz. Örneğin basketbol takımında oynayan hayali bir erge-
ni düşünelim. Bu ergen antrenmanda aşırı zorlayıcı bir hareket yaparken bileğini burksa da doktora gitmeyi reddedebilir.
Çünkü ona göre kendisi yıkılmaz, güçlü ve diğerlerinden üstündür. Sakatlanma riskinin onun için geçerli olmadığına
inanabilir, “Benim gibi bir oyuncu için bu küçük bir sakatlık, hemen iyileşirim.” diye düşünebilir. Bu durum da onu riskli
davranışlara yönlendirebilir. Nitekim araştırmalar da ergenlerin zihinsel gelişimlerinin bir yetişkin gibi olmaması sebebiy-
le araba kullanma, hız yapma vb. şekilde riskli davranışlara daha meyilli olduklarını göstermektedir.

13
13