Page 132 - Biyoloji - 10 Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü BİYOLOJİ 10 65

3.ÜNİTE > Ekosistem Ekolojisi ve Güncel Çevre Sorunları Kazanım 10.3.3.2. Biyolojik çeşitliliğin yaşam için önemini sorgular.
Genel Beceriler: Eleştirel Düşünme Becerisi Alan Becerileri: Çıkarım Yapma Becerisi
Etkinlik İsmi BİYOÇEŞİTLİLİK VE TURNALAR 20 dk
Amaçları Sulak alan biyoçeşitliliğinin önemini sorgulayabilmek. Bireysel

Yönerge Aşağıda biyoçeşitlilik ve turnalarla ilgili bir metin verilmiştir. Metni okuyunuz ve metne yönelik
soruları cevaplandırınız.

Yeryüzünün en uzun boylu göçmen kuşları turnalardır. Sazlık içeren sulak alanlarda ve çayırlarda iri
yapılı vücutlarıyla rahatlıkla fark edilebilirler. Bu yaşam alanlarında uzun boyunları, gagaları ve geniş
ayakları onların yaşama uyumunu sağlamıştır. Yaşadıkları sulak alanlarda tohumlar, meyveler ve kü-
çük hayvanlarla beslenirler. Turnalar tek eşlidir ve üreme zamanı çiftler bol besin bulabilecekleri ve
güvenli yuva yapabilecekleri yeri seçerler. Çiftleşmeden önce büyüleyici kur dansı ve yuva yaparlar.
Turnalar bu yuvalara genellikle iki yumurta bırakır. Yavruların yumurtadan çıkması böceklerin bol ol-
duğu mevsime denk gelir. Turnaların üreme zamanlarında bu danslarını ve yuva yapımlarını izlemek
için birçok insan yaşadıkları ortamlara akın eder.
Bilim insanları biyolojik çeşitliliği izlemek için gösterge türleri kullanır. Turnalar da o gösterge tür-
lerinden biridir. Birkaç çeşit gösterge türü vardır: Şemsiye türü gösterge, bayrak türü gösterge, kilit
taşı türü gösterge ve odak türü gösterge. Şemsiye türü gösterge, boz ayı ve kurt gibi besin piramidinin
en üst seviyesinde yer alan türlerdir. Bu türler, yaşamlarını sürdürebilmek için çok geniş alanlara ve
sağlıklı ekosistemlere ihtiyaç duyar. Bayrak türü; panda, çita, fil, kelaynaklar, deniz kaplumbağaları
ve Akdeniz fokları gibi insanların beğendiği ve ilgi duyduğu türlerdir. Bu türler insanlara tanıtıla-
rak yaşadıkları alanların biyolojik çeşitlilik açısından korunması sağlanabilir. Kilit taşı türü, arılar ve
böcekler gibi ekosistemi ayakta tutan türlerdir. Bu türlerin tükenmesi ekosistemin çökmesine neden
olabilir. Örneğin kimyasal bir ilaçlama sonucu tozlaşmayı sağlayan böcekler yok olursa çiçekli bitkiler
ve ağaçlar üreyemez. Buna bağlı olarak diğer canlılar da etkilenir ve ekosistem zarar görür. Odak türü
gösterge ise bir ekosistemde yaşayan hassas türlerdir. Bu türler belli koşullarda yaşamlarını sürdüre-
bilir. Örneğin kara yosunları yeterli yağış olursa varlığını gösterebilir. Bir ekosistemde suyun temiz
olması, nem oranının belirli seviyenin altına düşmemesi gibi istenen koşullar varsa bunlara bağımlı
yaşayan türler izlemeye alınabilir.
Dünyada 15 türü bulunan turnanın iki türü Türkiye'de yaşamaktadır. Bunlardan birisi basit turna
(Grus grus) ve diğeri telli turna (Anthropoides virgo). Ülkemizde bu turnaların nesli tehdit altındadır.
Turnalara yönelik tehditlerin başında otlatma, balıkçılık, su rejimine müdahale, yasa dışı avcılık ve
plansız yapılaşma gibi faaliyetler gelmektedir.
https://wwftr.awsassets.panda.org/downloads/turna_ogrenci_kitapcigi_16_18yas_15_01_2017.pdf (Düzenlenmiştir.)

131